Browar Podlaski w Białej

[e-prezes]

Najciemniej jak zwykle pod latarnią...
Wynypałem dziś w necie drugą reklamę browaru w Białej z tego samego roku, gdzie z nazwiska są wymienieni właściciele. Gdzie trafiłem? na FB! Być może i ta pierwsza też jest tego samego browaru? Jest wcześniejsza, bo z nr 2, a Browaru Podlaskiego z nr 5 (może zmienili się udziałowcy?).
To mało, bo may i darek99 już 11 lat temu na tym forum rzucili dużo światła na temat który to browar

[e-prezes]

Browar ten mieścił się przy ul. Brzeskiej 15, działał do drugiej połowy lat 20-tych (w 1924 był napewno czynny, w 1928 był napewno już nie czynny, prawdopodobnie został zamknięty około 1926/27). W 1929 pod tym adresem był prowadzony handel szkłem, lampami, a następnie prawdopodobnie od 1930 roku piekarnia.

(...)
Właścicielami drugiego browaru byli kolejno:
-Motel Jakubowicz przed 1884-
-Szmul Jakubowicz i Berka Auerbach przed 1895-
-Szmul Jakubowicz i Sura Auerbach przed 1900-
-Berka Auerbach przed 1912-
W 1920 powstaje spółka B-ci Auerbach i M-cha Wizenfelda i działa do około 1927 roku.

To tyle co na razie wyszukałem o ostatnich właścicielach:

Bracia Auerbach (ich matka Sura Blima z.d. Jakubowicz) to: Ajzyk Icko (ur. 1876) - kupiec, współwłaściciel kamienicy przy ul. Pierackiego 15 (obecnie ul. Brzeska 15), młyna oraz piekarni i Chil Chaim (ur. 1896) - kupiec, właściciel kilku nieruchomości (wg. spisu z 1939 roku) oraz Moszko Froim (ur. 1883) - też kupiec. Siostra braci Auerbach, Bejła (ur. 1881) wyszła za mąż w 1899 r za Moszko Chaima Wizenfelda (ur. 1879) - kupca. Dlatego znalazł się w spółce.

Browary parowe z tamtych czasów mogły zajmować spory obszar, więc budynek Narutowicza 38 to ten sam browar. Z tego co się dowiedziałem od starszych mieszkańców Białej część frontowa od Narutowicza została dobudowana stosunkowo niedawno.

[e-prezes]

Z zasobów Archiwum Państwowego w Lublinie wynypałem mapę sytuacyjną z końca 1923 roku tego terenu, gdzie jest rozkład budynków. Nie jest nazwane, że browar, bo dokument dotyczy młyna motorowego Auerbacha, który przylegał do budynku browaru. Budynek oznaczony literą c to murowany browar (obecny budynek C.H. Drop ul. Narutowicza 38). Murowane budynki oznaczone literami d, e i f to budynki mieszkalne (wg. z planu sytuacyjnego). F to najpewniej dom właściciela (budynek Narutowicza 36 A) obecnie pełniący również cele handlowe. Budynku młyna (oznaczonego literą a) już nie ma mimo, że był murowany. Podobnie jak drewnianego budynku oznaczonego literą b, w którym była m.in. kaszarnia i skład. Od strony ul. Brzeskiej w miejscu gdzie jest w tym momencie sklep obuwniczy pod adresem Brzeska 15 na planie jest budynek drewniany. Wejście na teren browaru było od strony ul. Browarnej jak i Narutowicza (kiedyś Krzywej).

[e-prezes]

Dla porównania dwa rzuty współczesne (z Targeo i satelity Google).

[e-prezes]

Pytanie co to za browar? I co to za piwo czarne owsiane? Czyżby stout?

(...)Ajzyk Icko (ur. 1876) - kupiec, współwłaściciel kamienicy przy ul. Pierackiego 15 (obecnie ul. Brzeska 15), młyna oraz piekarni i Chil Chaim (ur. 1896) - kupiec, właściciel kilku nieruchomości (wg. spisu z 1939 roku) (...)

Tu małe sprostowanie. Zapis stanowi: właścicielami nieruchomości (nie kamienicy) t.j. trzech domów, młyna i piekarni to Chil Chaim i Ajzyk Icko. Młyn już mamy, piekarnia to zapewne ten drewniany budynek od Brzeskiej.

Nadal jednak nie znalazłem odpowiedzi jakie to piwo? Klasyczny stout owsiany czy jednak jego wersja imperialna?

[Krzysiu]

A skąd czerpiesz przekonanie, że z owsa można zrobić tylko te dwa style piwa? Z historii wiadomo, że owies na ziemiach polskich był stosowany raczej do podlejszych gatunków piwa i to tam, gdzy były kłopoty z pszenicą i jęczmieniem.

[e-prezes]

Nie wiem, domniemywam, a raczej zapytuje.

[e-prezes]

Z tego co pamiętam owies stosowano głównie na Podhalu. W tym rejonie ta informacja o zastosowaniu tegoż surowca trochę mnie zaskoczyła. Owsiany stout czy wersja wzmocniona FES może zawierać udział surowca niesłodowanego. Znane są z tamtych czasów etykiety browarów z Kresów piw typu RIS czy brown porter. Nazwa "Czarne" z dopiskiem "owsiane" chyba determinuje zasyp surowcowy - słód palony lub ciemny np. brown i owies, bo nie słód owsiany. Znasz inne piwo z takich surowców, które nie jest bliskie stoutowi?

[Krzysiu]

Na BJCP świat się nie kończy. Można zrobić lekkiego, jasnego lagera z samego owsa.
Uwolnij się od terroru tabelki i rusz wyobraźnię.

Najprawdopodobnie "Czarne owsiane" to zwykły ciemniak jęczmienny z dodatkiem owsa - może słodowanego, a może nie. Zapewne górnej fermentacji. Dopóki nie znajdziesz podstawowych parametrów tego piwa, nie będziesz wiedział. Teoria, że musi to być akurat stout, jest naciągana. Ze znanych mi wyników badań wynika, że piwo owsiane mogło byc robione wszędzie - np. w Świdnicy w ruinach słodowni z XIV w. znaleziono ziarna owsa, a nie ma ani jednej wzmianki o produkcji piwa owsianego. Syreniusz o owsie pisze tak, jakby piwo owsiane było pospolite, tyle że uważane za podrzednej jakości.

[e-prezes]

To ja wiem, że można zrobić różne piwa niekoniecznie z listy BJCP, sam tak robię. Nawet najbliższe mogę takie zrobić jak mówisz. Miałem nadzieję, że było znane historycznie piwo, które mogło być tak określane.

[e-prezes]

Byłem dziś w piwnicach budynku. Tam jeszcze 5-6 lat temu mieścił się klub muzyczny Kandelabra. Obecnie gdzieniegdzie tynk sypie się na głowę, ale pozostał wystrój klubowy. Ogromna przestrzeń podzielona na kilka sal. Jakieś 500 m2. Szkoda, że niszczeje.

[e-prezes]

Być może to bez znaczenia (zamierzam to zgłębić), ale w dziele prof. Jerzego Flisińskiego "Biała na Podlasiu. Dzieje miasta i okolic do 1795 r." autor wspomina, że księżna Anna z Sanguszków Radziwiłłowa 13 czerwca 1741 roku żydowi Morduch Jakubowiczowi przekazała dom przy ul. Brzeskiej wraz z innymi zabudowaniami, browarem, stajniami, słodownią. Autor nie znał przyczyny takiegoż daru, ale ważniejsze jest to, że zbieżne są dwie kwestie: lokalizacja (ta sama ulica) i rodzina (Jakubowicz po kądzieli; i to nazwisko występuje we wcześniejszych spisach).

[e-prezes]

Browar ten mieścił się przy ul. Brzeskiej 15, działał do drugiej połowy lat 20-tych (w 1924 był napewno czynny, w 1928 był napewno już nie czynny, prawdopodobnie został zamknięty około 1926/27). W 1929 pod tym adresem był prowadzony handel szkłem, lampami, a następnie prawdopodobnie od 1930 roku piekarnia.

O tym, że browar mógł dokonać żywota właśnie na przełomie 1926/7 może świadczyć kilka poszlak: klęska gradu i braki m.in. owsa w 1925 i 1926 roku (gdzie jęczmień i tak był drogi), w latach 1926-27 wprowadzono dekretem prezydenta podatek o 10% wyższy (tzw. dodatek do podatku), ale przede wszystkim akcje (1927/28) narodowych grup blokady żydowskich zakładów. Może nie na taką skalę jak w Niemczech, ale skutecznie to ograniczało zysk tych zakładów. W 1929 roku uruchomiono w Białej nowoczesne zakłady piekarnicze i rzeźnicze co na pewno nie pozostało bez wpływu na koniunkturę żydowskich zakładów. Przy Brzeskiej piekarnia należąca do rodziny występowała jeszcze w spisie z 1939 roku.