Piwo i historia - Grodno 1939

[Kałusz]

Dzisiaj mija 76 rocznica obrony Grodna przed wojskami sowieckimi. Miasto zostało zaatakowane 20 września 1939 roku, walki trwały 2 dni.

Zabudowania browaru Horacego Hellera, znajdujące się na brzegu Niemna, obsadzone były przez polskich żołnierzy. Jeden z nich wspomina:

"Żaden czołg nie wrócił przez most. Na naszym odcinku obrony nikt nie przeszedł, ani nie przepłynął do miasta. Bolszewicy ostrzeliwali. Byłem w browarze Hellera na brzegu Niemna w pobliżu mostu. Spaliliśmy parę czołgów, rozbiliśmy trzy działa. Paliliśmy butelkami od piwa z mechanicznym zamknięciem. Pod gumową uszczelkę wkładało się knot, zapalało i wykonywało rzut jak granatem. Była to wspaniała broń".

Mam w swoim zbiorze kilka butelek z browaru Hellera. Od kiedy przeczytałem te wspomnienia, gdy na nie patrzę, czuję wzruszenie.

[Leonpraga]

Sam jestem ciekaw ile tak naprawdę było browarów w Grodnie

[Cooper]

W czasie wojny oczywiście latały nie tylko butelki Hellera. Najprawdopodobniej do lotu była też przygotowana jedyna obecnie znana butelka z warszawskiego browaru Kijoka jaką, wg słów jednego ze stołecznych muzealników, wraz z innymi zgromaczono w tajnym składzie powstańczej amunicji pod murami warszawskiego Barbakanu a odnaleziono w czasie jego remontu w latach 80. Na szczęście (choć w pewnym sensie też niekoniecznie) do podniebnej wyprawy nie doszło i butelka cieszy teraz oko zwiedzających na wystawie na Zamku Królewskim.
Wracając do grodzieńskiego browaru Hellera to kilkanaście lat temu miałem przyjemność zrobić krótki rekonesans wokół całej jego posesji jednak niestety bez żadnych znalezisk z jego dawniejszej historii. Byłem też na wspomnianym przez Kałusza moście choć poprawniej było by napisać iż to raczej zapewnie już jego sowiecki, odbudowany w miejscu przedwojennego, następca.

[Leonpraga]

Browar ten w 1836/7 należał do Tow. Handl. Przem. S. A. w Warszawie z siedzibą w Warszawie, dla Heller, jako kupca i handlarza był to jeden z biznesów, nabyty po zaniżonej cenie

[Kałusz]

Piwo i historia - Grodno 1939

Sam jestem ciekaw ile tak naprawdę było browarów w Grodnie

To bardzo ciekawe pytanie - też szukam na nie odpowiedzi. Publikacje statystyczne z lat 90 XIX w. podają, że w Grodnie działało 6 browarów. Według carskich ksiąg adresowych z przełomu XIX i XX w. (do 1914 r.) browarów było w tym okresie 13 - tyle można naliczyć nazwisk właścicieli. Nie oznacza to, że wszystkie te zakłady warzyły piwo dokładnie w tym samym czasie, zapewne działały "na zakładkę", tzn. jeden upadał, powstawał inny. Pewne jest tylko to, że w okresie międzywojennym w Grodnie działały 3 browary: Abrama Jaffe, Margolisa (ten właśnie browar kupiła spółka Horacy Heller, ok. 1933 r.) i Słuckiego.

[becik]

Na szczęście (choć w pewnym sensie też niekoniecznie) do podniebnej wyprawy nie doszło i butelka cieszy teraz oko zwiedzających na wystawie na Zamku Królewskim.

Na jakiej wystawie? Bywam tam co najmniej kilka w roku od wielu lat przy okazji różnych wystaw i nigdy jej nie widziałem

[Cooper]

Widziałem ją tam około 3-4 lat temu. Nie pamiętam detali ale to była chyba jakaś stała wystawa, nie wiem czy nie w podziemiach. Z tego powodu że stała to chyba nigdzie nie reklamowana i stąd można o niej nie wiedzieć. Najlepiej osobiście zapytać na Zamku i myślę że ktoś z personelu powinien skumać o co chodzi, zakładając oczywiście że ta ekspozycja jest nadal. Nie wiem czy nie wchodziło się jakoś od strony Starówki tzn na pewno nie główną bramą od pl. Zamkowego. Jest tam dużo użytkowych artefaktów, spora część szklanych ale celem mojej wizyty była w zasadzie tylko ta butelka.

[Leonpraga]

W spisie katalogowym mam 18 browarów, nie chodzi tu o właścicieli tylko o browary, lecz zawsze mogą istnieć pomyłki, jeśli chodzi tylko o rok 1890. to w Grodnie są wymienione browary.

br. J. Kuntz
br. Affe i Comp.
br. Chaja Jaffe
br. Lapidus
br. Lejba Szerszewski
br. Szlema Szerszewski
br. Lejba Słucki

[alex13135]

Wykaz browarów działających na terenie guberni grodzieńskiej w 1884, wg. Orłowa z 1887,
podane w nawiasach daty założenia były przekazywane przez właścicieli browaru i nie zawsze były prawdziwe

[Pendragon]

Potrzebne są linki, bo te obrazki są nieczytelne. Co to za dokument?

[alex13135]

Орлов, П. А., Указатель фабрик и заводов Европейской России и царства Польского. Материалы для фабрично-заводской статистики, С. -Петербург 1887

[alex13135]

przepraszam, ale mam marną kopię
czy takie powiększenie wystarczy?

[kloss]

przepraszam, ale mam marną kopię
czy takie powiększenie wystarczy?

Przydałoby się nieco większe, bo nie wszystko można przeczytać.
Ostatnia kolumna to ilość pracowników, ale co oznaczają dwie wcześniejsze nie mogę rozczytać (zwłaszcza, że są to chyba skróty), a powiększanie w komputerze rozmywa czcionkę.
Ciekawe są króciutkie informacje o niektórych właścicielach - hrabina (grafinia), księżna, pułkownik, austriacki poddany, a także informacje o arendzie (dzierżawie) browaru.
Przydałaby się lepsza znajomość rosyjskiego, zwłaszcza w wersji sprzed reformy 1918 roku.

[alex13135]

ponieważ tekst jest w języku rosyjskim, nie zamieściłam tłumaczenia, ponieważ rosyjscy autorzy często bardzo dowolnie zapisywali polskie, żydowskie czy niemieckie nazwiska, a także nazwy miejscowości. Tylko osoba zainteresowana i mająca bazę danych do porównania może właściwie zinterpretować ten tekst.
y - ujezd - powiat, np. sokolskowo ujezda, niezwykle ważne jest rozczytanie nazw miejscowość, ponieważ o tej samej nazwie na terenie guberni mogło być kilka, stąd podawany jest powiat

to moja ostatnia próba powiększenia, zła jakość odbitki już na więcej nie pozwala

[kloss]

Teraz wszystko jest czytelne.