Elysium Brauerei - Szczecin

[Piwowar]

Jedna ze starzych etykiet browaru Elysium.

[Cooper]

Kudłaty próbował coś napisać
Mocy przybywaj ( ale jestem naprany ). E Pivari chyba dostatecznie opoisali .

??

[Kałusz]

Elysium Brauerei - Szczecin

ja też dorzucę obrazek - etykieta, która spoczywa u mnie i cieszy oko, bo jest ładna.

[Stolp]

Victoria Brauerei

Mały drobiazg z browaru Victoria

[brzeczka]

Elysium Brauerei

dot. Zora - przy ul. Niemcewicza znajdował się Elysium Brauerei, wtedy Elysiumstrasse zakończona pochodzącym z połowy XIX w ogródka Elysium, od którego wszystko wzięło nazwę, niedaleko była pijalnia piwa i kręgielnia Elysium (Grenzstrasse - ul. Staszica, czyli tam gdzie Browar i Gorzelnia Wilhelma Conrada)
Bergschlossbrauerei rodziny Rueckforth znajdował się przy Pommerensdorferstrasse 23/24 (czasami piszą 24) - niedaleko Bohrisch Brauerei (Pommerensdorferstrasse 16/19). Z czasem i tak wszystko w Szczecinie i na połowie Pomorza należało do Rueckforth Konzern - 35 firm z branży browarnianej i słodowej, gorzelnianej i spirytusowej oraz drożdżowej
Browar Elysium miał słodownię kilkaset m dalej - Zabelsdorferstrasse 13, dziś ul. Kadłubka - pocieszające jest to, że tu stoi Netto, gdzie sprzedają min. szczecińskie piwa (2).

[brzeczka]

wynurzenie ponowne:
piwowar strzelił byka za M. Friedrichem i podał adres Turnerstrasse, czyli adres Stettiner Viktoria-Brauerei,
browar Elysium powstał faktycznie 19.05.1871 r. jako S.A. z kapitałem założycielskim 3000 000 talarów. Pierwszym nabytkiem browaru była parcela przy Poelitzerstrasse 26/27 (później Zabelsdorferstrasse 39), na której znajdował się browar Hermanna Pachtera, który został pierwszym dyrektorem spółki. Następnie nabyto parcelę budowlaną przy Elysiumstrasse 13 (później 27), na której jak było wyżej znajdował się Teatr letni z lokalem ogrodowym Elysium. Teatr letni był wcześniej własnością kupca Weidmann` a, który w roku 1848 wybudował browar, wykupiony w 1861 przez Bohrischa (dziś Bosman), teatr zamknięto w 1906 r. Lokal ogrodowy użytkowano do 1914, po czym przekazano ją na lazaret, później warsztaty browaru.
Po ukończeniu nowego budynku browaru, budynek przy Zabelsdorferstrasse przebudowano na boisko słodowe.

[brzeczka]

jako ciekawostkę ostatnio wykopałem dywidendy jakie przynosiły akcje browaru Elysium w latach 1884-1904 (w%):
1884-2, 1885-4, 1886-5, 1887-6, 1888-6, 1889-3, 1890-1, 1891-3, 1892-4, 1893-5, 1894-6, 1895-7, 1896-10, 1897-11, 1898-11, 1899-11, 1900-12, 1901-12, 1902-12, 1903-12, 1904-12.
W analogicznym okresie Stettiner Bergschloss Brauerei Komandit Gesellschaft auf Aktien Rudolph Rueckforth wygenerował dywidendy: 10, 10, 11, 12, 14, 14, 14, 12, 12, 12, 12, 14, 15, 16 2/3, 16 2/3, 16 2/3, 16 2/3, 15, 15, 12, 12.
Natomiast Stettiner Victoria-Brauerei A.G. - od 1901 jako S.A. kolejno: 1901-4, 1902-4, 1903-4 1/2, 1904-6.
browar Bohrisch`a do grona spółek akcyjnych dołączył w 1914 r. - tyle wieści z parkietu.

[Cooper]

brzeczka napisał(a)
boisko słodowe.

Uczczenie pamięci po browarze na sportowo

[brzeczka]

Ja tam się spotkałem kilkakrotnie z nazwą boisko słodowe w przypadku przedwoinnych słodowni (parkiet też jest sportowy)
Jako ciekawostkę podrzucam spis sprzedawców i browarów szczecińskich z końca tysiącletniej rzeszy, tj. z lat 1936-1943:
BIERHANDLUNGEN UND NIEDERLAGEN:

1. Baumann Ernst, Biergrosshandlung, Albrechtstr. 6 ? ul. Cegielskiego
2. Beyer W., Bierverlag, Birkenallee 22b ? ul. Malczewskiego
3. Börner Willy, Landr?-Breithaupt Weissbierbrauerei A.G. Berlin ? patrz Schalow Paul?, zamk. 1937
4. Gollnow Paul, Biergrosshandlung + MWF, Artilleriestr. 5 ? ul. Limanowskiego
5. Hänisch Richard, Bierverlag, Petrihofstr. 13 ? ul.Niedziałkowskiego
6. Havenstein G. Bierverlag, Nemitzerstr. 21 ? ul. Niemierzyńska
7. Jagow Richard, Bierverlag, Stoltingstr. 7 ? ul. Królowej Jadwigi
8. Klein Pet., Biergrosshandlung + MWF, Pestalozzistr. 34 ? ul. Bolesława Śmaiłego
Generalvertr. der Fürstl. Brauerei Köstritz u. d. Ersten Wernesgrüner Akt. Brauerei
9. Knuth F. Bierverlag, Pölitz, Schützenstr. 40 ? Police, ul. ? zamknięty 1937
10. Kohlstock Louis Brauerei Landsberg a/Warthe Niederlage, Faklenwalderstr. 119 ? al. Wojska Polskiego, do roku 1936 nr posesji: 62, 1937-39: 116, 1940-41: 119, zamknięty 1941
11. Krahnstöver E. Biergrosshandlung, gr. Lastadie 24-28 ? ul. Energetyków, zamkniety 1937
12. Krämer Gustav, Inh. Emil Schneider, Biergrosshandlung + MWF, Alte Falkenwalderstr. 5 ? ul. Więckowskiego, od 1940: Deutschestr. 12 ? ul. Wielkopolska
13. Kummerow Franz, Biergrosshandlung + MWF, Kaiser-Wilhelmstr. 14 ? ul. Piłsudskiego
14. Laws P., Bierverlag, Frauenstr. 10 ? ul. Panieńska
15. Miller W., Bierverlag, Gotzlow, Lindenallee 7 ? ul. Lipowa, od 1941
16. Neubauer & Wilke G.m.b.H., Wolgasterstr. 49 ? ul. Warcisława I
Bavaria und St. Pauli Brauerei Hamburg Vertrieb Stettin ? od 1941; Berliner Kindl Brauerei A.G. Berlin Neuköln Vertrieb Stettin; Engelhardt Brauerei G.m.b.H. Berlin Niederlage Stettin ? do 1936; Pilsner Urquell Biervertrieb; Süddeutsche u. Dortmunder Biere

[brzeczka]

oczywiście strzeliłem byka przy kapitale założycielskim browaru Elysium - winno być 300 000 talarów, a nie 3 mln
c.d. spisu:
17. Opitz Paul, Biergroshandlung, Altdamm, Barnimstr. 7 ? Szczecin-Dąbie, ul. Glazurowa
18. Schalow Paul, Landr?-Brethaupt Weissbierbrauerei A.G. Berlin, patrz Börner?, zamknięty 1937
19. Schlüter Karl, ?Schlüter`s Torschänke?, Tanzdiele ?Refi?, Am Berliner Tor 8 (7-8) ? Pl. Zwycięstwa Weinhandlung und Grossdestillation, Biergrosshandlung, Elbinger Deutsch Pilsener
20. Schulte E. Bierverlag, Elysiumstr. 26 ? ul. Niemcewicza, zamknięty 1937
21. Schultheiss-Patzenhofer Brauerei A.G. Niederlage Stettin, Gie?ereistr. 15 ? ul. Firlika,
od 1939 jako Schultheiss Brauerei A.G., dawna siedziba Grabower Brauerei G.m.b.H.
22. Sydow Karl, Bierverlag, Schifferstr. 2 ? ul. Żeglarska (obecnie na terenie stoczni)
23. Westphal Paul, Bierverlag, Apfelallee 37 ? ul. Powstańców Wielkopolskich, od 1878

BRAUEREIEN:

1. Bohrisch Brauerei Aktiengesellschaft, Pommerensdorfenstr. 16 ? ul. Chmielewskiego (Pomorzany)
2. Stettiner Bergschloss Brauerei Aktiengesellschaft, Pommerensdorferstr. 23-24 ? ul. Chmielewskiego (Pomorzany)
3. Stettiner Brauerei-Akt. Ges. Elysium, Elysiumstr. 14 ? ul. Niemcewicza (Gruenhof - dziś Niebuszewo)

Jako ciekawostkę podam, że np w 1895 Stettiner Adressbuch wymienia 69 firm spod znaku Bierhandlungen und Niederlagen, 14 browarów, 4 firmy wytwarzające "kije" barowe, etykiety itp. przedmioty pomocnicze oraz 3 producentów lepiku do beczek (Bierpech Fabrikanten)

[brzeczka]

jako przeciwwagę dorzucę spis firm z roku 1858 i 1859
Stan na 1858 r.:
BIERHANDLUNGEN UND BIER-NIEDERLAGEN
1. Albrecht
2. Devantier C., Kfm. und Inhaber eines Hauptdepots inläand. u. ausländ. Biere, Frauenstr. 9, Comptoir Frauenstr. 51 ? kupiec i posiadacz głównego składu piw krajowych i zagranicznych, ul. Panieńska (działał do początku XX w)
3. Eysenhardt W., Kfm., Inhaber der Dresdner Waldschlo?-Bier-Niederlage, Breitestr. 48 ? kupiec i posiadacz składu browaru Waldschlo? w Dreźnie, ul. Wyszyńskiego
4. Mundt
5. Sauerherring H., Haupt-Depot auswärtiger Biere, Rosengarten 30, Heschäftstotal: Heiligegeiststra?e 6 ? ul. Podgórna, ul. Świętego Ducha
6. Spiedel
BRAUEREIEN
1. Eichstädt J., Schulzenstr. 27-29 ? ul. Sołtysia (1812-1894 potomkowie XVII-wiecznej rodziny piwowarów szczecińskich Bergmann` ów)
2. Hirselorn & Fischer, Hirselorn G., Braumeister, Kupfermühle, Zabelsdorfer Anht. 37; Fischer ? Brauereibesitzer ? Hirselorn G. ? mistrz browarniczy, ul. Kadłubka (Niebuszewo); Fischer ? właściciel browaru
3. Hoffmann L., Frauenstr. 13-14 ? ul. Panieńska
4. Kreich C. I., Kaufmann u. Brauereibesitzer, Rosengarten 63 ? kupiec i właściciel browaru, ul. Podgórna
5. Meyer F., Kaufmann, Besitzer der Grünhofbrauerei Klosterhof, gr. Oderstr. 8 ? kupiec, właściciel browaru Grünhofbrauerei Klosterhof, ul. Wielka Odrzańska
6. Weidemann F. Gust. Th., Kaufmann u. Brauereibesitzer, Pommerensd. Anl. 29 ? ul. Chmielewskiego (Pomorzany) - od 1848, od 1861 wykupiony przez Bohrisch` a, dziś Bosman

Stan na 1859:
BIERHANDLUNGEN UND NIEDERLAGEN
1. Albrecht
2. Arndt Carl, Haupt-Niederlage des echtes Nürnberger Bieres, Breitestrasse 39, Parteree ? ul. Wyszyńskiego (Luftdichten czyli szczecińska nazwa norymberskich piw browaru J.G. Reif` a jak pouczył mnie piwowar)
3. Bützow
4. Devantier C., Kfm. und Inhaber eines inländ. u. ausländ. Biere, Frauenstr. 9, Comptoir: Frauenstr. 51 ? kupiec i posiadacz głównego składu piw krajowych i zagranicznych, ul. Panieńska
5. Eyssenhardt W., Kfm., Inhaber der Dresdner Waldschlo?-Bier-Niederlage, Breitestr. 48 ? kupiec, posiadacz składu browaru Waldschlo? w Dreźnie, ul. Wyszyńskiego
6. Fiedler
7. Jeschin B., Bierverlags-Gesch., Krautm. 3, Geschäftstotal Bollw. 25 ? Rynek Warzywny, Nabrzeże Wieleckie
8. Malbranc J., Bier-Niederlage, gr. Oderstr. 12 ? skład piwa, ul. Wielka Odrzańska
9. Sauerherring H., Haupt-Depot auswärtiger Biere, Rosengarten 30, Geschäftstotal: Heiligegeiststra?e 6 ? ul. Podgórna, ul. Świętego Ducha
10. Stender J. G. P., Restauranteur, Bierdepot, Heumarktstra?e 1 ? restaurator, skła piwa, ul. Sienna

BRAUEREIEN
1. Eichstädt J., Schulzenstr. 27-29 ? ul. Sołtysia
2. Hirselorn & Fischer, Hirselorn G. ? Braumeister, Kupfermühle, Zabelsdorfer Anht. 37; Fischer ? Brauereibesitzer ? Hirselorn G. ? mistrz browarniczy, ul. Kadłubka; Fischer ? właściciel browaru
3. Hoffmann L., Frauenstr. 13-14 ? ul. Panieńska
4. Kreich C. I., Kaufmann u. Brauereibesitzer, Rosengarten 63 ? kupiec i właściciel browaru, ul. Podgórna
5. Meyer F., Kaufmann, Besitzer der Grünhofbrauerei Klosterhof, gr. Oderstr. 8 ? kupiec, właściciel browaru Grünhofbrauerei Klosterhof, ul. Wielka Odrzańska
6. Siebers, Königstr. 10 ? ul. Nad Wodą (Stare Miasto ? nie istnieje)
7. Weidemann F. Gust. Th., Kaufmann u. Brauereibesitzer ? Pommerensd. Anl. 29 ? kupiec i właściciel browaru, ul. Chmielewskiego (Pomorzany)
później mam lukę w danych, 01.07.1860 niejaki Carl Merckel otworzył skład Berliner Actien Brauerei

[brzeczka]

W 1920 browar Elysium przejął: Stadtbrauerei Albert Gellendien in Poelitz - w podszczecińskich Policach; Brauerei F. Hirsch in Gollnow-Goleniów. Oba browary zamknięto i utworzono tam składy Elysium, browar zdominował rynek goleniowski do tego stopnia, że w Goleniowie działał skład Elysium, firmowa knajpa Elysium, sklepy obwieszone były szyldami Elysium, z goleniowskiej prasy wszędzie wyłazi Elysium, a dziś na 10 butelek przywiezionych z goleniowskich i nowogardzkich wykopków albo strychów 9 to Elysium we wszelkich wzorach i kolorach
w roku 1930 browar wykupił działający od 1872 Friedlaender Brauhaus A.G. w Friedland in Mescherin (w połowie drogi między Anklam a Neubrandenburg, ok. 80 km na zachód od Szczecina), nowo przejęta firma działała pod nazwą Stettiner Brauerei A.G. "Elysium" Abteilung Friedlaender Brauhaus do roku 1935, później po zaprzestaniu warzenia zapewne pozostał sam skład szczecińskiego browaru

[brzeczka]

a oto Teatr Letni Elysium (z obrazu niejakiego Goltheila, rok 1850), od którego przyjął nazwę browar

[brzeczka]

produkcja browaru Elysium w latach 1910-1929 w HL:
1910 - 65 tys
1911 - 66 tys
1912 - 62,5 tys
1913 - 71 tys
1914 - 72 tys
1915 - 60 tys
1916 - 51,5 tys
1917 - 44 tys
1918 - 32 tys
1919 - 34 tys
1920 - 34,5 tys
1921 - 45 tys
1922 - 49,5 tys
1923 - 47,5 tys
1924 - 55 tys
1925 - 90 tys
1926 - 95 tys
1927 - 102 tys
1928 - 109,5 tys
1929 - 117 tys
na początku lat 40-tych browar produkował prawdopodobnie ok. 120 kilka tys hl piwa rocznie

[brzeczka]

wracając jeszcze raz do dywident uzyskiwanych z akcji pierwszej szczecińskiej browarniczej spółki akcyjnej (Bergschlossa nie liczę, bo była to spółka oparta na akcjach Ferdinanda Rueckfortha, ale komandytowa, czyli w razie plajty Rueckforth poszedłby w "skarpetkach"), browar w latach 1871-1883 nie przynosił zysku, dopiero w 1884 wypłacono dywidendy w wysokości 2%, później bywało różnie, aż do 12% w latach 1900-1908, później była sptopniowy spadek do 8% w 1910 i powrót do 12% w latach 1903-4, znowu spadek, 20% w 1918 (?), zrozumiały spadek i szczytowe dywidendy 30% w roku 1922 (!?!), po czym spadek na twarz do 0% w 1923 i znowu wzrost do 15% w 1929, dalszych danych nie znalazłem, ale nie odwiedziłem jeszcze biblioteki muzeum narodowego, wszystko przed nami