Elysium Brauerei - Szczecin

[Piwowar]

Produkcja Browaru Elysium:

1873 – 14 679 Tonnen
1874 – 23 146 Tonnen

Sprzedaż piwa:

1875 – 19 412 Tonnen
1876 – 23 796 Tonnen
1877 – 17 446 Tonnen
1878 – 20 415 Tonnen
1879 – 18 793 Tonnen
1881 – 18 500 Tonnen
1882 – 23 049 Tonnen

1 Tonne = 112 L

[brzeczka]

na Kolegę zawsze można liczyć, ale czy te tony nie były różne w różnych częściach kraju, gdzieś czytałem, że tona to 138 l, póxniewj wyczytałem, że tony były rożne i dopiero w którymśtam roku II połowy XIX w ustandaryzowano tonę...
dzisiaj widziałem pierwszy raz w życiu butelkę 0,5 l Elysium z podaniem pojemności na przedzie, ostatnio nabyłem butelkę Stettiner Bergschloss 0,5l i zobaczyłem 0,5 l Bohrischa - wszystkie są bez pierścieni oznaczających od początku lat 20-tych browary (1 pierścień na szyjce-Elysium; 2-Bergschloss; 3-Bohrisch) i tylko Bohrisch widziałem dotąd w wersji z i bez pierścieni
butelek 0,5 l ogólnie nie spotyka się na Pomorzu, tylko butelki z drugiego końca Niemiec (dortmund, Trier, Kulmbach, Bitburg) mają pojemność 0,5 l i więcem
w/w butelka Elysium czek na mnie za "jedyne " 100 zł

[Piwowar]

Tony rzeczywiście były różne i nawet historycy mają dziś z nimi problemy. Najdłużej zachowały się na Pomorzu i w Prusach Wschodnich. Moje dane są w Tonach po 112 litrów, nie znaczy to jednak że taką pojemność musiały mieć tony pomorskie. Zródła, z których dane pochodzą drukowane były w Bawarii.

[Piwowar]

Sprzedaż piwa browaru Elysium w latach 1896 – 1911

1896 – 50 537 hl
1897 – 57 422 hl
1898 – 59 374 hl
1900 – 60 434 hl
1901 – 63 213 hl
1902 – 58 716 hl
1903 – 58 316 hl
1904 – 60 615 hl
1905 – 63 804 hl
1906 – ok. 60 000 hl
1907 – ok. 60 000 hl
1908 – ok. 60 000 hl
1909 – ok. 75 000 hl
1910 – ok. 80 000 hl
1911 – ok. 80 000 hl

Od roku 1906 dane nie są dokładne, więc nie należy się dziwić, że nie pokrywają się z danymi Brzeczki, tym bardziej że sprzedaż nigdy nie jest równa produkcji. Dla przykładu, w roku 1874 uwarzono 23 146 beczek piwa, zapas z roku poprzedniego wynosił 2767 beczek, co daje ogólny zapas piwa 25 913 beczek, natomiast sprzedano w tym roku 19 413 beczek.

[brzeczka]

moje dane pochodzą z wykresu opracowanego przez browar Elysium, zamieszczonego w "Księdze Pamiątkowej Koncernu Rueckforth...", piszą dalej, że w/w produkcja 117 tys. hl bliska jest maksymalnej jaką można sprzedać na rynku
jak ciekawostkę marna kopia akcji z 01.10.1871 r. o nominale 200 talarów

[Piwowar]

Pierwsze dziesięciolecie browaru Elysium od roku 1871 do 1881

Na początek cytat kolegi Brzeczki, naszego specjalisty do spraw pomorskich, ponieważ chciałbym aby było naprawdę od początku:

„piwowar strzelił byka za M. Friedrichem i podał adres Turnerstrasse, czyli adres Stettiner Viktoria-Brauerei,
browar Elysium powstał faktycznie 19.05.1871 r. jako S.A. z kapitałem założycielskim 300 000 talarów. Pierwszym nabytkiem browaru była parcela przy Poelitzerstrasse 26/27 (później Zabelsdorferstrasse 39), na której znajdował się browar Hermanna Pachtera, który został pierwszym dyrektorem spółki. Następnie nabyto parcelę budowlaną przy Elysiumstrasse 13 (później 27), na której jak było wyżej znajdował się Teatr letni z lokalem ogrodowym Elysium. Teatr letni był wcześniej własnością kupca Weidmann` a, który w roku 1848 wybudował browar, wykupiony w 1861 przez Bohrischa (dziś Bosman), teatr zamknięto w 1906 r. Lokal ogrodowy użytkowano do 1914, po czym przekazano ją na lazaret, później warsztaty browaru.
Po ukończeniu nowego budynku browaru, budynek przy Zabelsdorferstrasse przebudowano na boisko słodowe.“

Pomysł założenia nowego browaru akcyjnego w Szczecinie nie zrodził się z dnia na dzień, lecz był efektem dokładnej analizy rynku piwowarskiego na Pomorzu. W 1871 roku browary pomorskie zapłaciły o 22 134 Talary, lub 22,5% więcej podatku piwnego niż w roku 1870. Była to mała rewolucja w prowincji pruskiej, która do tej pory pod względem konsumpcji piwa zajmowała miejsce trzecie od końca, przed Schleswig Holstein i Poznaniem. Tak gwałtowny wzrost konsumpcji można wytłumaczyć tylkocoraz większą popularnością piwa bawarskiego i to nie tylko u klas wyższych, lecz również u klasy robotniczej i ludności wiejskiej. Na początku lat siedemdziesiątych XIX wieku wzrosły zarobki najniższych warstw społecznych, dzięki czemu i one mogły sobie pozwolić na konsumpcję lepszego jakościowo i smaczniejszego piwa bawarskiego. Większy popyt pozwalał zwiększyć produkcję, budowa nowoczesnego browaru była więc w pewnym sensie wykorzystaniem luki w rynku piwowarskim, tym bardziej że większość browarów pomorskich zaliczała się w dalszym ciągu do zakładów małych i najmniejszych, produkujących piwa górnej fermentacji. Ponieważ konkurencja nie spała, Elysium nie był jedynym nowoczesnym browarem, który powstał w tym okresie na Pomorzu. Mimo to w Szczecinie pod względem sprzedaży piwa ustępował jedynie brawarowi „Bergschloss“. W 1875 roku udało się sprzedać około 19 000 beczek piwa, co prawda tylko połowę tyle co „Bergschloss“, ale prawie dwa razy tyle co browar Bohrisch.
Mimo rosnącej z roku na rok produkcji browar w pierwszych latach swego istnienia nie przynosił wielkich zysków. Bilans zysków i strat na rok budżetowy 1873/74 wykazał łącznie ze stratami z roku poprzedniego minus 23 069 Talarów. Nie można zapomnieć, że w tym okresie browar znajdował się ciągle jeszcze w budowie. Sytuacja w roku 1874/75 przedstawiała się już nieco lepiej. W tym okresie, w stosunku do roku poprzedniego, produkcję udało się zwiększyć o 57% (z 14 679 beczek na 23 146), a sprzedaż o 43% (z 13 515 beczek na 19 412) . W roku tym zakończono też budowę słodowni, która była tak duża, że od tej pory pokrywała całe zapotrzebowanie browaru i pozwalała dodatkowo na sprzedaż słodu.
Na szóstym zebraniu generalnym spółki, które odbyło się 12.12.1876 roku powiadomiono akcjonariuszy, że w minionym roku sprzedano 23 796 beczek piwa, co dało czysty zysk wysokości 94 807 Marek. Zysk ten przeznaczono częściowo na pokrycie strat z lat poprzednich (minus 42 369 Marek) oraz na spłaty kredytów (49 314 Marek), tak więc do podziału zostało 3 113 Marek. Kolejny rok był dla spółki mniej korzystny. Rok 1877 zakończono ze stratą 63 505 Marek. Ujemny bilans spowodowany był wysokimi cenami chmielu oraz niską sprzedażą piwa. Sprzedano zaledwie 17 000 beczek, czyli około 6 000 mniej niż w roku poprzednim. Kiepski bilans był powodem ożywionej dyskusji na zebraniu, które odbyło się w grudniu 1877 roku. Część zebranych twierdziła że głównym winowajcą jest mistrz piwowarski Franz Roth (który prawdopodobnie w 1887 lub 1888 roku został zwolniony). Ten znów twierdził, że wszystkiemu winien jest dyrektor Scheuerman, inni obwiniali przewodniczącego oraz radę nadzorczą. W końcu postanowiono powołać specjalną komisję złożoną z dwóch osób, która wraz z radą nadzorczą miała w przyszłości dbać o interesy spółki oraz rozpatrywać sprawy dotyczące ulepszeń i oszczędności. Efekty tej pracy były widoczne już w następnym roku. Dzięki modernizacji udało się zmniejszyć koszty produkcji jednej beczki piwa z 11,47 Marek w roku 1877 na 9,81 Marek w roku 1878. W ten sposób ujemny bilans z roku 1877 udało się zredukować na 53 830 Marek, a w roku 1879 na 40 287 Marek. W 1880 roku nowa dyrekcja spółki postanowiła zredukować kapitał akcyjny z 900 000 Marek na 450 000 Marek. Te 450 000 podzielono na 1 500 akcji po 300 Marek. W sierpniu 1881 roku doszło do zredukowania kapitału, dzięki czemu spółka uzyskała 450 000 Marek rezerwy.
c.d.n.

Autor:
Andrzej Urbanek
Euckenweg 19
90 471 Nürnberg
BRD
piwowar@browar.biz

[grzeber]

Do działu kolekcjonerstwo dodałem podstawkę z browaru Elysium :

http://www.browar.biz/kolekcjonerstwo.php?id=18215&s=

[brzeczka]

Kilka znaczących dla browaru postaci, kolejno:
Gustav Pauly - przewodniczący rady nadzorczej spólki w latach 1892-1914, członek rady przez 32 lata,
Carl Deppen - radca i naczelnik miasta, od 1896 rewident firmy, od 1905 członek rady nadzorczej, 1914-1921 - przewodniczący
Carl Diedrichs - do r 1912 dyrektor naczelny browaru
Joseph Nitsche - do r 1912 mistrz browarniczy, także w zarządzie spółki
Hans Stoffer - od 01.03.1908 dyr. działu handlowego spółki, od 01.03.1913 dyr naczelny browaru
Carl Mueller - od 1913 dyrektor firmy, wcześniej zajmował kierownicze stanowiska w innych browarach

[brzeczka]

etykieta, która wypłynęła w Szczecinie na początku lipca, a teraz stoi na allegro, dzięki uprzejmości sprzedającego otrzymałem publikowalnej jakości obrazek, etykieta pochodzi prawdopodobnie z lat 20-tych, kiedy to patron elysium był jeszcze Grekiem, a później przechrzcił się na Rzymianina

[grzeber]

Akcja browaru Elysium ze Szczacina z 1942 roku.
Obrazek pochodzi z aukcji internetowych.

[TomX]

Niewiele, a zawsze coś o browarze Elysium, i innych browarach w okolicach Szczecina mażna znaleźć tutaj.

[Piwowar]

Zajrzałem, ale znalazłem tam jedynie moje teksty odpisane z forum browaru w stosunku 1:1 w temacie Szczecin - Browary do 1945. Dla mnie nic nowego, a raczej stare i nieaktualne, ponieważ w międzyczasie przybyło mnóstwo nowych informacji.

[brzeczka]

Przed wojną browar posiadał przedstawicielstwa w:
Bernstein N/M - Pełczyce,
Dramburg - Drawsko Pom.,
Eggesin - obecnie Meckl.-Vorp.,
Friedeberg N/M - Strzelce Krajeńskie,
Friedland i/Meckl. - od 1935 po wykupieniu tamtejszego browaru,
Gartz a/Oder - koło Gryfina po stronie niem.,
Gollnow - Goleniów (dawny browar Hirscha),
Greifenberg - Gryfice,
Greifenhagen - Gryfino (dawny browar Muellera)
Greifswald - obecnie Meckl.-Vorp.,
Kolberg - Kołobrzeg
Misdroy - Międzyzdroje,
Naugard - Nowogard (prawdopodobnie dawny browar Schwichtenberga, który w 1920 zaprzestał warzenia),
Podejuch - obecnie Szczecin-Podjuchy,
Poelitz - Police (dawny browar Gellendiena),
Soldin N/M - Myślibórz,
Strasburg - obecnie Niemcy
Swinemuende - Świnoujście (dawny browar Alfreda Hentschla),
Treptow a/Rega - Trzebiatów,
Ueckermunede - obecnie Meckl.-Vorp.,
Woldenberg - Dobiegniew,
Wolgast - Niemcy (pol. Wołogoszcz),
Wollin - Wolin (dawny Browar Mieszczeński)
Zinnowitz Ostseebad - na wyspie Uznam, Niemcy.
Poza tym np. w Kamieniu Pom. działała rozlewnia (do 1989), w której rozlewano Elysium - z relacji ostatniej kamieńskiej autochtonki.

[brzeczka]

Najbardziej zagęszczoną browarami dzielnicą od połowy XIX w był Grünhof – Zielony Dwór, obecnie część dzielnicy Szczecin-Niebuszewo. Nazwę swą dzielnica przyjęła od znajdującego się na tym terenie od 1591 r. majątku rodziny Wolff, który w 1817 r. został nazwany Grünhof. Z czasem teren młyna rozparcelowano. W 1838 r. jeden z właścicieli młyna w jego pomieszczeniach otworzył kawiarnię Elysium i Ogród Letni, od którego nazwę wziął browar Elysium. W niedługim czasie knajpa zyskała "sławę", ówcześni stateczni mieszkańcy nazywali ją "najbardzie bezwstydnym miejscem na całym przedmieściu". W latach 40-tych XIX w. lokal wraz z ogrodem nabył kupiec Gustav Weidmann, syn założyciela browaru na Pomorzanach (później Bohrisch), następnie właściciel tegoż browaru. Kupiec Weidmann szynkował piwami swojego browaru, rozkręcił też interes tworząc bardzo popularny Teatr Letni, w którym odbywały się cały czas koncerty, przestawienia, koncerty szczecińskich orkiestr wojskowych, a latem właściciel werbował aktorów Teatru Miejskiego, którzy mieli przerwę w sezonie. W 1860 r. Weidmann zbudował piękną salę widowiskową ze sceną zwaną Tivoli (później nazwa znajdującego się za płotem Elysium browaru Otto Fleischera). W 1867 r. lokal zakończył działalność, w budynku zorganizowano dom noclegowy dla ubogich.
Dopiero powstały w 1817 r. browar Elysium ponownie "postawił na nogi" lokal, od którego wziął swoją nazwę.
Na Elysiumstrasse wszystko było Elysium: browar, restauracja, kręgielnia, ogródek letni, a nawet w okresie II w. św. obóz dla robotników przymusowych zwany Lager Elysium.

[Piwowar]

Drugie dziesięciolecie browaru Elysium od roku 1881 do 1891

Jak się okazało było to posunięcie bardzo rozsądne. Uzyskane w ten sposób 450 000 Marek wykorzystano do spłacenia długów. Ponieważ wzrastała też powoli sprzedaż piwa, spółka było w stanie w roku gospodarczym 1882/83 po raz pierwszy wypłacić akcjonariuszom 2% dywidendy, a w kolejnych latach 4%, 5%, i 6%. Sprzedaż piwa wzrosła z 17 000 hl w roku 1880/81 do 27 000 hl w roku 1886/87. Dzięki swoim osiągnięciom mistrz piwowarski Emil Thiemann w 1886 roku obrany został zastępcą dyrektora spółki.
Ogólną sytuację piwowarstwa w Szczecinie oraz sytuację własnego browaru na rok 1886 nakreśliła spółka akcyjna Brauerei Elysium w rocznym sprawozdaniu następującymi słowami: „Ogółem biorąc, rok 1886 był korzystny dla piwowarstwa; plony 1885 roku były zarówno ilościowo, jak i jakościowo zadowalające, dzięki czemu ceny jęczmienia i chmielu były niskie. Nie było też kłopotu ze zdobyciem większych ilości taniego lodu. Produkcja piwa w Szczecinie w roku gospodarczym 1885/86 wzrosła tylko nieznacznie, co przypisuje się długo trwającej zimie, mającej negatywny wpływ na sprzedaż piwa w pierwszym semestrze nowego roku. Cena piwa, która z powodu niskich cen surowców w 1885 roku spadła, a w 1886 roku obniżyła się jeszcze bardziej, osiągnęła naszym zdaniem najniższy dopuszczalny poziom. Aktualne ceny piwa, ledwie pokrywające koszty produkcji są, o ile wzrosną ceny surowców (jęczmień i chmiel) zbyt niskie aby pokryć nasze wydatki, zważywszy że podwyżka cen w naszym rzemiośle jak wszyscy wiedzą jest praktycznie niemożliwa. W przypadku nieurodzaju nie ominą naszej branży ciężkie kryzysy. W zeszłym roku zatrudnialiśmy przeciętnie 42 piwowarów, woźniców, bednarzy i robotników; Latem były problemy z zatrudnieniem dobrych bednarzy, którzy wyjeżdżają w tym okresie do Szwecji, gdzie otrzymują za swą pracę wyższe wynagrodzenie. Co się tyczy wyposażenia technicznego naszego browaru, nie inwestowaliśmy większych sum w nowe maszyny, słyszeliśmy jednak o nowych technikach chłodzenia piwnic; na szczególną uwagę zasługuje tutaj nowy płyn chłodzący, który wymyślił w Genewie profesor Pictet. Umożliwia on prostszą konstrukcję maszyn, które jednocześnie są wydajniejsze, dzięki czemu można się spodziewać, że będą też tańsze i tym samym znajdą się prędzej czy później w piwnicy każdego większego browaru.”
Z powyższego sprawozdania można się domyślić, że browar Elysium w tym okresie nie posiadał jeszcze maszyny chłodzącej, a jego piwnice były chłodzone lodem naturalnym.
W kolejnych latach w browarze nastąpiły poważne zmiany personalne. Długoletni dyrektor Max Heintz wstąpił w 1888 roku jako wspólnik do zarządu browaru Victoria w Szczecinie, natomiast w 1890 roku ze swego stanowiska zrezygnował dyrektor i mistrz piwowarski Emil Thiemann, który objął dyrekcję spółki akcyjnej Badische Brauerei w Mannheim. Po jego odejściu rada nadzorcza ustaliła, że od 2 czerwca 1890 roku dyrekcję obejmie tylko jedna osoba. Osobą tą był dotychczasowy dyrektor, kupiec Carl Diederichs junior. Jego zastępcą został kupiec Ludwig Segebarth. Po odejściu mistrza piwowarskiego zyski browaru ponownie zaczęły spadać. I tak w roku gospodarczym 1889/90 akcjonariusze otrzymali tylko 1% dywidendy, w rok później 3%.
c.d.n.

Autor:
Andrzej Urbanek
Ingolstädter Str. 197
90461 Nürnberg
BRD
piwowar@browar.biz

na podstawie Artykułów z „Allgemeine Brauer und Hopfen Zeitung“