Przedwojenne wytwórnie podstawek.

**Stolp** · 2021-02-15, 11:14

Pierwotnie zamieszczone przez Użytkownika pizmak666 Wyświetlenie odpowiedzi

Mewa Grudziądz (rok 1933).

i co z tym źródłem do Kaszewskiego?

**Buhu** · 2021-02-15, 20:10

5) W.LEWANDOWSKI - Grudziądz

Próbowałem dopasować nazwisko Lewandowskiego do którejś z drukarni w Grudziądzu, ale nic nie znalazłem. Ze wszystkich W. Lewandowskich - namierzonych w ,Grudziądzkiej Księdze Adresowej z lat 927-1928 - najbardziej związany z przemysłem papierniczym był Wojciech Lewandowski. Mieszkał w Grudziądzu na ulicy Nadgórnej 69 i był kierownikiem grudziądzkiego oddziału ,, Słowa Pomorskie". Był to - wg reklam - ,, ....najpoczytniejszy i najpływowszy dziennik na Pomorzu " . Pismo drukowała ,, Drukarnia Toruńska " znajdująca się w Toruniu na ul. Świętej Katarzyny 4. Przejrzałem kilka spisów i nie znalazłem żadnej informacji, by drukowano tam podstawki pod szklanki. Ale może komuś się bardziej poszczęści jak pójdzie tym tropem.....

Źródło:
Grudziądz Księga Adresowa 1927-1928 - Druk. Zakłady W. Kulerskiego w Grudziądzu
Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa 1928

P.S Zamieszczam tez skan informacji o drukarni W. Lewandowskiego - ale mieszczącej się w Wolsztynie, na Białej Górze 46 - pochodzący Spisu Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) z 1939 roku. Inicjały pasują, ale miasto już niestety nie.

**Stolp** · 2021-02-15, 21:08

duża wersja reklamy "rzutnika" do podstawek Kaszewskiego z Grudziądza dla zainteresowanych https://photos.google.com/photo/AF1Q...CPs-VSdssghtPm

**Buhu** · 2021-02-16, 00:07

9) JARMUŁOWICZ-BERGMAN - Sosnowice

Stanisław Jermułowicz, (1855 – 1918), pochodził z zamożnej rodziny żydowskiej o polskich tradycjach patriotycznych. Od 1881 r. prowadził w Niwce drukarnię założoną przez stryja, Józefa Jermułowicza, oraz księgarnię i czytelnię. Obie placówki przejął na własność w 1890 roku. Następnie w 1892 r. z zakupił drukarnie i księgarnią A. Bergmana. (Adam Bergman – bankier i handlowiec żydowskiego pochodzenia, przedstawiciel zasłużonej rodziny żydowskiej zamieszkałej w Sosnowcu .W 1885 r. otworzył w Sosnowcu drukarnię „Prodryn”, którą jednak na początku lat 90. XIX w. wraz z założoną w 1884 księgarnią - odsprzedał Stanisławowi Jermułowiczowi. ) Stanisław w 1892 połączył obie drukarnie i księgarnie i przeniósł się do nowego lokalu przy ul. Warszawskiej 8. Nowa firma działała już pod nazwą „ S. Jermułowicz i A. Bergman” i Składała się z księgarni z czytelnią i Zakładów Drukarsko – Litograficznych. Już w 1893 roku Stanisław starał się zmodernizować przedsiębiorstwo – reklamował je jako ,,pierwszą unowocześnioną mechanicznie fabrykę torebek i torb papierowych – od zwyczajnych do bardzo ozdobnych”. Dzienna produkcja wynosiła nawet 100 000 sztuk. W prasie z 1896 roku znajdziemy informacje, że przedstawicielem firmy na Warszawę był Emanuel. D. Stande – działał on na ulicy Senatorskiej 10. W 1898 „ Zakłady Drukarsko Litograficzne ,,S. Jermułowicz i A. Bergman” wydają ,,Vues de Varsovie „ - albumik z 12 widokami Warszawy. Na odwrocie karty z widokiem umieszczono reklamę Głównego Składu Piwa i Porteru Browarów Krajowych Zagranicznych W. Szenica wraz z cennikiem. W 1904 roku drukarnia zatrudniała 150 pracowników, kapitał zakładowy wynosił 50 000 rb, zaś roczna produkcja wyceniana byłą na 130 000 rb. Zakład dysponował silnikiem parowym o mocy 75 KM. Jak czytamy na stronie krajoznawca.org. ,, …. Drukarnia Jermułowicza była największym zakładem tego typu w okolicy Wykonywała druki akcydensowe, opakowania, artykuły reklamowe, plakaty, karty pocztowe. W firmie „Jermułowicz – Bergman” powstały pierwsze sosnowieckie widokówki, wykonane techniką litograficzną. W latach 90. XIX wieku Jermułowicz podejmował starania o założenie w Sosnowcu lokalnej gazety. Zabiegi te skończyły się wówczas fiaskiem. Udało mu się natomiast wydać, razem ze Stanisławem Modzelewskim, kalendarze książkowe pt. „Rocznik Sosnowiecki i Kalendarz” na rok 1899 i 1900, które zawierały m.in. jego szkice podpisane pseudonimem „Stach-Owicz”.Artykuły na różne tematy zamieszczały potem w wielu pismach sosnowieckich. W 1901 r. w oficynie Jermułowicza wydawano przez krótki okres dziennik lokalny „Telegramy Sosnowieckie”, a w latach 1909-10 „Życie Zagłębia” – organ ludności żydowskiej. Podczas rewolucji 1905 r. S. Jermułowicz związał się z PPS, w jego drukarni powielano i tłoczono „Górnika” i odezwy partyjne. Działał społecznie w środowisku polskim i żydowskim, był m.in. założycielem i członkiem zarządu Sosnowieckiego Towarzystwa Dobroczynności dla biednych wyznania mojżeszowego....” W 1908 roku kapitał zakładowy firmy wynosił już 300 000 rb, a produkcje roczną wyceniano na 150 000 rb. W 1911 roku zakład wyposażony był w 7 maszyn płaskich, 8 pedałówek, i 4 prasy litograficzne. W 1912 roku firma Jermułowicza po zawarciu umowy z Warszawską Spółką Akcyjną „Nasz Sklep – Urania”, przekształciła się w przedsiębiorstwo pod nazwą Sosnowieckie Zakłady Graficzne „Nasz Sklep – Urania”.Jermułowicz zachował pewne udziały w nowo powstałym przedsiębiorstwie. Sosnowieckie Zakłady Graficzne w 1922 roku dysponowały kapitałem o wartości 40 mil. mk. Zatrudniały 38 pracowników i dysponowały silnikiem o mocy 68 KM. Wykonywały roboty w zakresie litografii, drukarstwa i introligatorstwa. Zarząd urzędował w Warszawie na ul. Moniuszki 3. Funkcje prezesa i dyrektora sprawował Kazimierz Warchałowski, w zarządzie zasiadali również Saturnin Sikorski i Władysław Piechowski. Stanisław Jermułowicz zmarł 3 kwietnia 1918 roku w Sosnowcu po długotrwałej chorobie. Drukarnia, którą utworzył, przetrwała ponad wiek.

Źródło:
https://krajoznawca.org/kg28/122-sladam-sosnowieckich-zydow-cz-1
Słownik Pracowników Książki Polskiej - pod redakcją Hanny Taduesiewicz z udziałem Bogumiła Karkowskiego - Warszawa 2000
Księga Adresowa Miasta Warszawy zawierająca adresy wszystkich stanów i instytucyj 1896
Księga adresowa przemysłu fabrycznego w Królestwie Polskiem 1904
Księga adresowa przemysłu handlu i finansów 1922

Reklamy:

Album „Vues de Varsovie”. Sosnowice (Sosnowiec) 1898 wyd. Jermułowicz i Bergman
Kurjer Warszawski. R. 81, 1901, nr 267
Kalendarz Warszawski 1893

Attached Files

**Buhu** · 2021-02-17, 13:09

Pierwotnie zamieszczone przez Użytkownika Buhu Wyświetlenie odpowiedzi

5) W.LEWANDOWSKI - Grudziądz

Próbowałem dopasować nazwisko Lewandowskiego do którejś z drukarni w Grudziądzu, ale nic nie znalazłem. Ze wszystkich W. Lewandowskich - namierzonych w ,Grudziądzkiej Księdze Adresowej z lat 927-1928 - najbardziej związany z przemysłem papierniczym był Wojciech Lewandowski. Mieszkał w Grudziądzu na ulicy Nadgórnej 69 i był kierownikiem grudziądzkiego oddziału ,, Słowa Pomorskie". Był to - wg reklam - ,, ....najpoczytniejszy i najpływowszy dziennik na Pomorzu " . Pismo drukowała ,, Drukarnia Toruńska " znajdująca się w Toruniu na ul. Świętej Katarzyny 4. Przejrzałem kilka spisów i nie znalazłem żadnej informacji, by drukowano tam podstawki pod szklanki. Ale może komuś się bardziej poszczęści jak pójdzie tym tropem.....

.

W ,,Księdze Adresowej Miasta Grudziądza - Rok 1933 - Druk J.Hoffman" - znajdziemy informacje, że Lewandowski. W posiadał w Grudziądzu drukarnie na ul 23 stycznia 14. Ustalenie czy ten sam Lewandowski, który był kierownikiem ,, Słowa Pomorskiego" był również właścicielem drukarni - wymaga dalszych poszukiwań.

**Buhu** · 2021-02-17, 17:09

Pierwotnie zamieszczone przez Użytkownika mgebicki Wyświetlenie odpowiedzi

3) Zakład Artystyczno-Graficzny Bernard Kaszewski - Grudziądz
Podstawki robili od 1925 roku. Na I Pomorskiej Wystawie dla Przemysłu i Handlu w 1925 roku za podstawki otrzymali Wielki Medal. Na podstawkach występowały następujące sygnatury tej drukarni: Bernard Kaszewski, ZAG Grudziądz, d.Kaszewski

W ,,Księga Adresowej miasta Grudziądza 1924-1925" B. Kaszewski występuje jako właściciel sklepu papierniczego na ul. Radzyńskiej 22. ( w roku 1927 jako właścicielka sklepu figuruje już J. Nowakowska ). KAmG z lata 1924-1925 informuje nas również, że niejaki W. Kaszewski, drukarz - mieszkał w Grudziądzu na placu 23 stycznia pod nr 20. W prasie z roku 1926 znajdujemy już informacje, że Bernard Kaszewski był właścicielem Zakładu Artystyczno Graficznego - mieszczącego się w Grudziądzu na ul. Toruńskiej 18. Firma zajmowała się drukami wszelkiego rodzaju, m.in drukowano etykiety i podstawki piwne. W latach 1927-1928 Kaszewski był również wydawcą socjalistycznego dziennika ,,Pomorski Głos Prawdy". Jednak 24 marca 1928 roku - w wyniku konfliktu z centralą z Warszawy - Bernard zakończył wydawanie gazety. Jego ,, pomocą redakcyjną" w wydawnictwie był p. Rendecki . Musiał być jednak słabym pomocnikiem - posługując się legitymacją i kwitami z pieczęcią wydawnictwa doprowadził do sporych nadużyć finansowych na szkodę Kaszewskiego. Sprawa została zgłoszona do prokuratury.

Źródła:
Księga Adresowa miasta Grudziądza 1924-1925
Grudziądz Księga Adresowa 1927-1928 - Druk. Zakłady W. Kulerskiego w Grudziądzu
Władyka Wiesław Dzienniki w języku polskim w Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939) - zestaw tytułów Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego- 1957

Skany:
Życie Pomorza królewskie miasto Grudziądz - Markwicz Aleksander -1926
Pochodnia 4 marca 1928, R. 1, nr 10

**Buhu** · 2021-02-18, 20:30

4) „MEWA” Grudziądz

Najwcześniejszą informacje jaką znalazłem o Zakładzie Graficznym ,, Mewa” pochodzi z reklamy z 23 numeru ,,Przeglądu Piwowarskiego” z 1928 roku ( umieszczonej już prze zemnie na początku wątku ) Firma mieściła się - w pierwszym okresie działalności- na ul. Lipowej 15 w Grudziądzu. Reklamowała się jako producent podstawek pod szklanki do piwa i wytwórca etykiet butelkowych. W zakładzie drukowano również „ Preliminarz miasta Grudziądza na rok 1929/1930 ”. W roku 1929 m.in. w ,, Mewie” wydawano także ,,Głos Polski” ( od 3 nr zmieniono nazwę na ,,Głos Pomorza” ). Nie trwało to jednak zbyt długo - wg Stanisława Poręby - publikacje prawdopodobnie zakończono wydawać po 6 numerach (nr 1: 23-30 września 1929 / nr 6 : 29 października - 6 listopada 1929 ). W roku 1933 nastąpiła zmiana adresu firmy – wg reklamy zamieszczonej przez Piżmaka – zakład przeniesiono na ul. Focha 16. Potwierdza to również ,,Księga Adresowa Miasta Grudziądza z 1933 roku – na ulicy Lipowej 15 znajdowała się już wtedy drukarnia Józefa Hoffmana ( Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce z wyjątkiem m. st Warszawy 1938 – lokuje już drukarnie Hoffmana na ulicy Szewskiej 5 ). Co się tyczy właścicieli Mewy - w reklamie z PP widnieją K. Medwecki i A. Wazacz. Prawdopodobnie chodzi tu o Karola Medweckiego i Antoniego Wazacza. Karol był prezesem Sekcji Leśników Prywatnych w Grudziądzu, oraz członkiem zarządu Unii Związków Zawodowych Pracowników Umysłowych. Antoni (kapitan w stanie spoczynku ) wchodził w skład zarządu SLP w Grudziądzu. Organ ten obradował na ulicy Legionów 51 m 2.

Źródło:

Przegląd Piwowarski – nr 23 z 1928 roku

Preliminarz miasta Grudziądza na rok 1929/1930

Księga Adresowa Miasta Grudziądza - Rok 1933 - Druk J.Hoffmana

Dziennik Bydgoski nr 39 z 1935 toku

Dzień Pomorski 1935.07.30, R. 7 nr 174

Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce z wyjątkiem m. st Warszawy 1938

Stanisław Poręba - ludzie miasta i regionu w Rocznik Grudziądzki T 14

Skany:

Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce z wyjątkiem m. st Warszawy 1938

Księga Adresowa Miasta Grudziądza - Rok 1933 - Druk J.Hoffman

**Buhu** · 2021-02-19, 17:09

6) Fabryka Kartonów i gilz do papierosów „AGOL” Poznań

Stefan Loga herbu Topacz: urodził się w 1877 roku - zmarł 21. 10. 1938 roku. Rodzicami jego byli Bronisław Loga i Helena ( z Arndtów ). Pobrali się oni 29.10.1872 w Kościele Świętej Trójcy w Gnieźnie. Stefan był najstarszym synem Logów, miał również 4 siostry: Bronisławę Wandę, Lucynę i Halinę oraz 2 braci: Stanisława i Kazimierza. Stefan w 1900 roku,po odbyciu służby wojskowej – zakłada w Poznaniu firmę ,, Agol”. Nazwa przedsiębiorstwa stworzona została jako ananim. Zakład ulokowany był na ulicy Półwiejskiej 20 w Poznaniu. 14 maja 1903 umiera matka Stefana - Helena zaś 13 października 1905 jego ojciec Bronisław. W 1908 roku Agol uczestniczy w Poznańskiej Wystawie Przemysłowej. Reklamuje się tam jako ,, jedyna polska fabryka gliz i kartonów, pędzona siłą elektryczną”. Firma zajmowała się produkcją akcesoriów nikotynowych ( glizy, kartony do papierosów ) , papieru listowego oraz produkcją kartonów do cukierków, mydeł, proszków czy perfum. Oprócz działalności w Agolu - Stefan udziela się także w innych inicjatywach. 17 czerwca 1914 roku zostaje członkiem Korporacji Kupców Chrześcijańskich w Poznaniu, 18 stycznia 1921 roku wchodzi w skład rady spółki ,,Seweryn Pendowski Towarzystwo Akcyjne” . Przedsiębiorstwo mieściło się w Poznaniu na placu Bernardyńskim 2 i dysponowało kapitałem w wysokości 50 ml mk - rozłożonym na 50 000 akcji na okaziciela. Towarzystwo zajmowało się obróbką i handlem drzewem, prowadzeniem tartaku i ,, fabrykacją fornierów ''. Stefan pełnił również funkcje prezesa Koła III Związku Rezerwistów – odznaczony został również Krzyżem Zasługi. W 1922 roku Agol mieścił się już w Poznaniu na ulicy Górna Wilda 59 – zatrudniał 40 pracowników i dysponował silnikiem o mocy 10 KM. W prasie z 1928 roku firma jako swoją specjalność wymienia ,, reklamowe podstawki do piwa” . Zakład posiadał własną drukarnie i oprócz dotychczasowej produkcji oferował wyroby papierowe m,in serwetki papierowe: z drukiem lub bez. Przedsiębiorstwo prężnie się rozwijało- w 1930 roku zatrudniało 50 pracowników i dysponowało silnikiem o mocy 30 KM. Kapitał zakładowy wynosił 177 816 15 zł. W 1936 roku Agol zatrudniał 21 robotników, dysponował silnikiem elektrycznym o mocy 33 KM i posiadał 65 ,, maszyn specjalnych”. W roku 1938 -oprócz dotychczasowej produkcji - wyrabiano również ,, zamykadła tekturowe na butelki do mleka impregnowane”. Stefan Loga umiera 21 października 1938 roku. Pogrzeb odbył się o godzinie 15 - 24 października 1938 roku - w kostnicy garnizonowej Szpitala Wojskowego przy ul Wały Jana III . Pochowany został na cmentarzu świętomarcińskim przy ul, Bukowskiej w Poznaniu. Jak piszę mgebicki ,,... W wyniku działalności Urzędu Powierniczego na początku 1940 roku Niemcy skonfiskowali firmę Agol, która zajmowała się produkcją wyrobów kartonowych. Od 1938 roku kierowali nią Bronisław i Sylwester Loga, synowie założyciela. Po wywłaszczeniu przejął ją Carl Jacobsen, Niemiec bałtycki. W swoim rodzinnym mieście Rewalu, Jacobsen prowadził przedsiębiorstwo handlowe. We wrześniu 1940 roku wykupił on firmę Agol od Urzedu Powierniczego za cenę ponad 23 tys. RM. Odpowiednie środki finansowe zapewniły Jacobsonowi Towarzystwo Przesiedleńczo-Powiernicze, udzielając mu kredytu...”. Carl nie nacieszył się jednak Agolem zbyt długo. Z informacji znalezionych w portalu szukajwarchiwach wynika, że w związku z ustawą z dnia 3 stycznia 1946 roku - zostały przejęte na własność państwa podstawowe gałęzie gospodarki narodowej - dotyczyło to również firmy założonej przez Stefana. Obecnie w Poznaniu funkcjonuje firma Agol - Wytwórnia opakowań kartonowych i papilotek. Znajduje się ona pod adresem Górna Wilda 105 i z informacji zamieszczonej na gustownym szyldzie – wynika, że jest to ten sam zakład który powstał w 1900 roku.

Źródło:
B. Charowska – rodzinny blog Logów – vonlonga.eu
Pamiętnik Wystawy Przemysłowej w Poznaniu z roku 1908 - Poznań - Artur Gustowski
Korporacja Kupców Chrześcijańskich w Poznaniu – sprawozdanie za rok 1913-1914
Spółki Akcyjne w Polsce 1921-1922
Kupiec – nr 15 – 12.04.1921
Informator Handlowo-Przemysłowy 1922
Wydawnictwa informacyjno-adresowe przemysłu polskiego .Przemysł drzewny i papierniczy - 1930
Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu 1932, 1936, 1938
Portal szukaj w archiwach

Skany:

Adressbuch der Provinzialhauptstadt Posen 1908
50 jubileusz Towarzystwa Restauratorów na miasto Poznań i okolicę - Poznań 1928
Przegląd Intendencki. 1932 R.7 zeszyt 1(25)
Nekrolog ze strony B. Charowska – rodzinny blog Logów – vonlonga.eu
Współczesby szyld Agolu z blog fotopoznan

**Buhu** · 2021-02-19, 17:14

A tu dodaje zdjęcie - pochodzące ze strony rodzinny Logów - opis B. Charowska

Rok 1900 - Bronisław Loga z żoną Heleną (z Arndtów) – w otoczeniu swoich dzieci.Za rodzicami usytuowane są ich dorosłe dzieci - córki i synowie. Według starszeństwa. Od prawej do lewej. Zupełnie z prawej – Alfred Pauli – mąż najstarszej z córek – Bronisławy (Ślub tej pary odbył się w Warszawie 25 stycznia 1896 roku ) Bronisława siedzi, na kolanach ma córkę. (na lewo) od Bronisławy - Wanda. Obok Wandy jej brat Stefan Loga (w mundurze). Na lewo od niego stoi jego siostra – Lucyna Loga. Kolejna osoba (w lewo) to Stanisław Loga. Na lewo od niego stoi Halina Loga, a siedzi Kazimierz Loga.

**Buhu** · 2021-02-21, 21:49

12) Chronolit 60 STEFANOWICZ - Toruń

Jak czytamy na stronie portalu ogrodywspomnień - Edward Stefanowicz urodził się w 1886 roku w Kościanie - zmarł zaś w roku 1969 w Toruniu. Żoną jego była Helena Bronisława Stefanowicz – z którą miał 6 dzieci: L...., Halinę, Annę, Mariana, Zbigniewa, Janusza. W Toruniu zamieszkuje na ulicy Jana Olbrachta 9.

W 1912 roku Edward zakłada Toruński Zakład Chromolitograficzny i Drukarnie ( w innych spisach widnieje data 1920 ) . Również w Wikipedii napisano ,, Drukarnię Edwarda Stefanowicza wybudowano w 1922 roku. Składała się ona z hali fabrycznej i części mieszkalnej, a całość kompleksu otoczona była parkiem” Przedsiębiorstwo mieści się pod adresem ulica Batorego 9/11 - dzielnica Mokre miasto Toruń. Już w pierwszym roku działalności zdobywa za swoje produkty złoty medal na wystawie w Bochum ( która odbyła się w 1912 roku - potwierdza to raczej ten rok jak początek działalności ).

28 czerwca 1922 Edward zostaje członkiem Magistratu i Rady Miejskiej miasta Torunia (wg spisu stanowisko to ma sprawować do 27 czerwca 1928 roku ). Funkcje te pełni jako członek niepłatny. W 1923 roku w magistracie zasiada na stanowisku naczelnika wydziału mieszkaniowego, uczestniczy również w pracach kilku Deputacji: Budowlanej, Leśnej, Przemysłowej, Wodociągów, Zapisów i fundacji dobroczynnych, Zdrowia. Pełni również funkcje w Kuratorium Gimnazjum żeńskiego i Liceum. Nie zaniedbuje również własnego przedsiębiorstwa – jego zakład produkuje m.in. opakowania do produktów spożywczych, cygar czy mydła. Zakład drukuje etykiety do różnych gatunków alkoholi czy plakaty reklamowe. W roku 1925 firma zostaje oznaczona złotym medalem na wystawie w Rzymie. W 1926 roku zatrudnia 83 pracowników i dysponuje 2 litograficznym maszynami pospiesznymi, 33 maszynami pomocniczymi oraz 8 tyglówkami. Przedsiębiorstwo specjalizuje się w produkcji kartoników, opakowań czy kolorowych torebek luksusowych i pergaminowych. Za swoje produkty zdobywa złoty medal na wystawie w Paryżu. W 1927 roku Edward nabywa od Anny Hering – ,,Grudziądzki Zakład Artystyczno – Litograficzny Otto Hering” Dzięki przejęciu firma Stefanowicza znacznie się powiększyła – dysponując 73 maszynami i ,,specjalnie i dobrze wyszkolonym personelem technicznym”. Produkuje m.in etykiety na piwo, lemoniady likiery. W 1928 zostaje nagrodzona złotym medalem na wystawie w Toruniu.

Reklama prasowa z 1929 roku przybliża nam struktura przedsiębiorstwa. Składało się on z 6 oddziałów:
Odział I : produkował : kolorowe torebki na nasiona i barwne plakaty z tematyki warzywnictwa
Odział II: torebki konfekcyjne, oraz torebki zwykłe i luksusowe
Odział III: kartoniki do ciastek, opakowania do środków higieny oraz fabryk obuwa
Odział IV: modne plakaty, etykiety do wódek, konserw czy czekolad oraz tanie etykiety w masowych nakładach
Odział V: druki dla handlu, przemysłu, rolnictwa – prospekty, cenniki blankiety czy kalendarze
Odział VI: papiery kancelaryjne i listowne oraz papier pod różnymi postaciami

W 1930 roku w przedsiębiorstwie Edwarda wytwarzano plakaty, etykiety, kartonowe opakowania jak i druki wszelkiego rodzaju. Zatrudniano koło 90 osób i dysponował 72 maszynami . Kapitał zakładowy wynosił 576 380 zł. W 1932 roku obroty firmy przyniosły dochód w wysokości 240 000 zł – przy kapitale zakładowym wynoszącym 320 000 zł. W 1934 roku teren fabryki zajmował ok. 2 ha – zaś zakład dysponował 46 maszynami specjalnym i silnikiem o mocy 22 HP. Zatrudniano 32 robotników. W roku 1938 Stefanowicz miał do dyspozycji 54 robotników o posiadał 1 maszynę płaską, 4 maszyny litograficzne, 46 maszyn specjalnych i jedną maszynę do druku offsetowego. Produkowano etykiety dla branży spożywczej, opakowania i torebki z tomofanu, druki i plakaty. Po raz pierwszy w spisach wymieniana jest również produkcja podstawek pod piwo.

Edward Stefanowicz oprócz prowadzenie własnego przedsiębiorstwa udziela się również społecznie. Jest członkiem miejscowego Bractwa Strzeleckiego , pełni funkcje prezesa Związku Przemysłu Graficznego – odział pomorski w Toruniu. Udziela się charytatywnie - przeznacza 15 zł na rzecz budowy domu żołnierza w Toruniu ( dla porównania Browary Kuntersztyn Grudziądz wspierają te samą inicjatywę kwotą 25 zł ). Stefanowicz zasiada w Radzie miasta – w poprzednich kadencjach jako członek Stronnictwa Narodowego, a od 26 listopada 1933 jako członek klubu radzieckiego Narodowego Bloku Gospodarczo – Społecznego. Jest także prezesem toruńskiego Komitetu Obrony Ligi Powietrznej i Przeciwgazowej . Z inicjatywy Edwarda rozpoczęto budowę kościoła Chrystusa Króla – zasiada w radzie nadzorczej świątyni i kieruje Akcją Katolicką na terenie parafii mokrzeńskiej. Za pracę dla kościoła otrzymał od papieża oznaczenie ,, Pro Ecclesia et Pontifice”

W 1934 roku Stefanowicz staje się jednak uczestnikiem głośnego skandalu na pomorzu. Jak donosi Głos Krajny –,, Edward Stefanowicz oskarżył się sam przed prokuraturą, że sfałszował weksli na ogólną sumę 87 249 zł. Po przeprowadzeniu rewizji w drukarni i mieszkaniu prywatnem, Stefanowicza aresztowano...”
Skandal na pewno nie wpłynął dobrze na jego przedsiębiorstwo. Dzień Pomorski z 05.08. 1935 roku informuje nas, że ,, …. dnia 20 sierpnia 1935 roku komornik sądu Grodzkiego w Toruniu przystąpi do opisu i oszacowania nieruchomości położonej w Toruniu-Mokre na ul, Batorego 9/11. Sprawa dotyczyła egzekucji w poszukiwaniu wierzytelności w kwocie 7000 zł - z kosztami przypadającymi wierzycielce Komunalnej Kasie Oszczędności miasta Torunia – od dłużnika Jana Bortnowskiego, zarządcy masy upadłościowej firmy Toruński Zakład Chromolitograficzny i Drukarnia Edward Stefanowicz w Toruniu, ul Batorego nr 9/11...” Edward musiał jednak przetrwać ten zły czas – jeszcze w 1938 roku znajdziemy w prasie ogłoszenia reklamowe przedsiębiorstwa E Stefanowicza.

Najlepsze lata zakład miał już jednak za sobą. Jak napisał na serwisie wikimapa użytkownik jast_80 ,, ...Drukarnię Edmunda Stefanowicza wybudowano w 1922 r. Składała się z piętrowej części mieszkalnej, przylegającej do niej hali fabrycznej z poddaszem. Otoczona była ogrodem i parkiem w którym usytuowana była drewniana szopa. W czasie II WŚ skonfiskowana i przekazana stolarzowi Willemu Heise, od którego Centrala Przesiedleńcza wynajęła obiekt i założyła w nim filię obozu przesiedleńczego dla Polaków "Szmalcówka" w październiku 1941 r. Nazywano ją "obóz II" i miał izolować więźniów chorych. Więźniowie przetrzymywani byli, podobnie jak w "Szmalcówce", na betonowej podłodze w hali, w części mieszkalnej urządzony został lazaret/szpital obozowy. 23.10.1942 spłonął dach hali fabrycznej. Obóz funkcjonował do początku lipca 1943 r. W obozie w wyniku chorób i ciężkich warunków bytowania zmarło 156 osób, w tym 43 dzieci poniżej 5 roku życia. Po wojnie budynek zwrócono Edmundowi Stefanowiczowi...”

Adres firmy zmienił się na - Toruń, ul. Bażyńskich 38/44. Stefanowicz nie nacieszył się jednak odzyskanym przedsiębiorstwem zbyt długo.- 1950 roku zakład zostaje upaństwowiony. Jak czytamy w ,,Zarządzeniu Prezesa Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości z dnia 10 listopada 1950 r.:
§ 1. Ustanawia się z dniem 10 listopada 1950 r. przymusowy zarząd państwowy nad przedsiębiorstwami:
(...) 3) Wytwórnia Pudełek i Torebek Edward Stefanowicz i Synowie spółka jawna w Toruniu, ul. Bażyńskich 38/44,
§ 2. Powierza się przymusowy zarząd państwowy nad przedsiębiorstwami wymienionymi w § 1:
(...) w pkt. 3) - Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego, centrali spółdzielczo-państwowej, Ekspozytura w Toruniu,
§ 3. Przymusowy zarząd państwowy sprawowany będzie zgodnie z postanowieniami dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego (Dz. Pr. P. P. Nr 21, poz. 67) wraz z późniejszymi zmianami.
§4. Zarządzenie niniejsze jest natychmiast wykonalne.
Jak można przeczytać na Wikipedii: ,,Na początku lat 60. XX w., w wyniku rozbudowy miasta, drukarnię rozebrano, a w jej miejsce w latach 70. wybudowano przychodnię i aptekę, które istnieją do dziś”

Źródła:
portal: ogordywspomnień
https://pl.wikipedia.org/wiki/Toru%C5%84ski_Zak%C5%82ad_Chromolitograficzny
wikimapia.org – dawna-Drukarnia-Stefanowicza-potem-obóz-przesiedlenczy
Księga Adresowa Miasta Torunia - 1923
Książka Adresowa Zakładów Graficznych w Rzeczypospolitej Polskiej - Poznań 1926
Goniec Nadwiślański 1927.08.17, R. 3 nr 186
Słowo Pomorskie 1928.04.17 R.8 nr 89
Słowo Pomorskie 1929.09.22 R.9 nr 219
Gryf -informator pomorski - Toruń 1929
Księga adresowa i informacyjna przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych i finansowych w Rzeczypospolitej Polskiej -1930
Dziennik Bydgoski, 1930, R.24, nr 179
Głos Krajny 1934 Nr 69
Dzień Pomorski 1935.08.05, R. 7 nr 179
Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu 1932, 1934, 1936, 1938

Skany:
Księga Adresowa Miasta Torunia - 1923 Reklama
Goniec Nadwiślański 1927.08.17, R. 3 nr 186
Słowo Pomorskie 1929.09.22 R.9 nr 219
Księga adresowa miasta Ostrowa 1938

**Buhu** · 2021-02-21, 21:57

Zdjęcie portretowe Edwarda Stefanowicza z portalu: https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/38300
Ryciny budynku drukarni z portalu: wikimapia.org - dawna-Drukarnia-Stefanowicza-potem-obózprzesiedlenczy

**Buhu** · 2021-02-23, 01:08

36) Hugo Schwarzer - ul. Kościuszki 47 /Jagiellońska 13
TECHNOPOL- Katowice. ul Jagiellońska 13

W ,,Gazecie Urzędowej Województwa Śląskiego” z 1923 roku - Hugo Schwarzer występuje jako zawiadowca w sp z.o.o ,, Dyfa” - mieszczącej się w Siemianowicach. Zakład wpisano do rejestru handlowego 13 sierpnia 1923 roku – przedmiotem spółki było wykonywanie pół-fabrykantów i sprzedaż gotowych fabrykantów elektryczno-technicznych dla przemysłu. Kapitał zakładowy wynosił 20 mln marek niemieckich. W 1925 roku Hugo zatrudniony jest również w fabryce papieru ,,Petrowitz” – gdzie sprawuje funkcje kierowniczą. ,,Gazeta Urzędowa” z 1928 roku donosi nam, że 21 stycznia 1928 spółka ,,Dyfa” zostaje zlikwidowano uchwałą wspólników z 31 marca 1927 roku – likwidatorem był zaś jej dotychczasowy kierownik – Hugo Schwarzer. W Spisie z lat 1928-1929 Hugo widniej również jako kupiec zamieszkały w Katowicach na ulicy Kościuszki 47.

5 września 1929 roku Schwarzer zakłada własne przedsiębiorstwo – ,, Hugo Schwarzer” . Zakład mieścił się w Katowicach na ulicy Kościuszki 47. Od momentu powstania zajmował się ,, wykonywaniem pierścieni uszczelniających , ram wszelkiego rodzaju, oraz fabrykacją podstawek do piwa i masy drzewnej ''. Pełnomocnikiem przedsiębiorstwa został Ryszard Szubert – urzędnik kupiecki z Katowic. Spisy handlowe z 1932 roku informują nas, że administracja zakładu i fabryka znajdowały się w Katowicach na ulicy Kościuszki 47. Hugo dysponował również drugą fabryką zlokalizowaną ul Jagiellońskiej 13 . W tej formie zakład przetrwał do 1934 roku - wpis do rejestru handlowego z 23 marca 1934 roku informuje nas o wygaśnięciu firmy ,, Hugo Schwarzer”

Zanim to jednak nastąpiło - 30 grudnia 1933 - roku do rejestru handlowego wpisano firmę ,, Technopol - wykonywanie pierścieni uszczelniających oraz podstawek pod szklanki do piwa - sp z.o.o w Katowicach” . Adres firmy pozostaje ten sam - ul. Jagiellońska 13. Również przedmiot działalności przedsiębiorstwa było praktycznie to sam co firmy ,, Hugo Schwarzer” : wykonywanie pierścieni uszczelniających wszelkiego rodzaju , specjalna fabrykacja podstawek do szklanek do piwa i wszelkie czynności handlowe z tym związane. Kierownikiem zostaje Ryszard Szubert. Działalność spółki oparto na statucie z 13 grudnia 1933 roku – kapitał zakładowy wynosił 20 000 zł.

W spisach handlowych brak już nazwiska Hugo Schwarzera - pojawia się już tylko Ryszard Szubert. W 1936 roku Technopol zatrudnia 8 robotników, 3 urzędników i dysponuje silnikiem elektrycznym o mocy 8 HP. Obroty wyniosły 95 000 zł. W 1938 roku zatrudnia 9 robotników, 3 urzędników i dysponuje silnikiem elektrycznym o mocy 10 HP. W zakładzie wytwarza się uszczelnienia: metalowe, tekturowe gumowe, azbestowe, skórzane filcowe, korkowe dla przemysłu górniczego i hutniczego. Firma w 1938 roku dalej wytwarza podstawki pod szklanki do piwa. Przedsiębiorstwo przetrwało wojenna zawieruchę – w prasie z 1946 roku roku pojawia się: ,,Technopol- fabryka uszczelnień do rur”. Jako właściciele wymieniani są Herta Schwarzer i Ryszard Szchuber – zaś adres firmy to Katowice- Ligota, Zagrody nr 3.

Księga adresowa przemysłu, handlu i rzemiosł zachodniej Polski Wielkopolski, Pomorza, Śląska i w. m. Gdańska -1925.
Górnośląskie Wiadomości Gospodarcze, 1928, R. 5, nr 10
Urzędowy spis abonentów Państwowej Sieci Telefonicznej okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Katowicach oraz miast Beuthen, Gleiwitz i Hindenburg 1928-1929
Gazeta Urzędowa Województwa Śląskiego: 1923, R. 2, nr 35; 1924, R. 3, nr 33; 1928, R. 7, nr 16; 1929, R. 8, nr 34; 1934, R. 13, nr 13; 1934, R. 13, nr 33
Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu 1932, 1934, 1936, 1938
Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki 1946 – nr 29

**Buhu** · 2021-02-23, 15:59

Pierwotnie zamieszczone przez Użytkownika Buhu Wyświetlenie odpowiedzi

4) „MEWA” Grudziądz

Najwcześniejszą informacje jaką znalazłem o Zakładzie Graficznym ,, Mewa” pochodzi z reklamy z 23 numeru ,,Przeglądu Piwowarskiego” z 1928 roku ( umieszczonej już prze zemnie na początku wątku )

Korekta: pierwsze reklama ,,Mewy" jaka znalazłem pochodzi z ,,Przemysł Piwowarski" - Rok 7- nr 23 - 8 czerwca 1929 r

**mgebicki** · 2021-02-23, 19:05

Jak mi się uda to wrzucę artykuł o Kaszewskim bo mam kłopoty z tym oraz drobne nawiązanie do sprawy sądowej którą zamieścił Buhu.

**mgebicki** · 2021-02-23, 19:08

Jeżeli chodzi o Agol to firmy na Wildzie nie ma już od dawna. Pamietam ze w latach 90tych wisiał ten duży szyld nad bramą, teraz został tylko jeden, postaram się zrobić zdjęcie.

Przedwojenne wytwórnie podstawek.

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment

Comment