browary w Kłodzku

[neuroder]

Zastanawia mnie też Georg Pluschka i fabryka likierów, nazwisko, którego nigdzie nie znalazłem.

mam! wpis z księgi adresowej Kłodzka z 1924, mam ją od roku ale dopiero teraz wypłynęło to nazwisko. inna jest co prawda jego pisownia ale nie mam wątpliwości że to ten sam przedsiębiorca, Georg Pluschka.

[rrc]

Adnotacja do wpisu #10

Udało mi się natomiast zrobić kilka fotografii, na których widać budynki byłego browaru. Nie wiem co mieściło się w nich w ciągu ostatnich osiemćdziesięciu lat, ale może znajdzie się ktoś, kto będzie umiał mi pomóc.

Po wojnie, do niedawnych czasów, bo do roku 199? pierwszej połowy działał zakład przetwórstwa leśnego -> czytaj produkcja dżemów i win polskich. W swoją historię w tym miejscu zakończył wybuchem podczas produkcji. Dokładne okoliczności wybuchu nie są mi znane.

[Piwowar]

Trochę więcej informacji udało mi się zebrać o czterech największych browarach Kłodzka, choć tutaj też natrafiłem na pewne niejasności.

Bürgerliches Brauhaus Glatz, czyli browar mieszczański, powstał rzekomo w roku 1848, taką datę podaje przynajmniej spis browarów polskich. Według moich danych z roku 1893 browar istniał już ponad pięćdziesiąt lat, czyli musiał zostać założony przed rokiem 1843.
W latach 1865 – 1871 działał pod nazwą „Rosenberg`sche Brauerei“, następnie w latach 1871 – 1907 jako „Brauerei Nathan Zimmermann“. Nie wiem kiedy Nathan Zimmermann przebudował swój browar, w każdym razie w ostatnich latach XIX wieku był to już browar parowy ze słodownią. Produkował on rocznie około 5000 hl piwa dolnej fermentacji, z którego sporą część napełniano do butelek.
W 1907 roku browar przejęła spółka z ograniczoną odpowiedzialnością o nazwie „Bürgerliches Brauhaus Glatz GmbH“.
Dyrektorem działu kupieckiego tej spółki został Paul Hein, dyrektorem działu technicznego mistrz piwowarski i słodowniczy Willy Schulze. Zakład był wyposażony w maszynę parową, kotły warzelne ogrzewane parą, maszynę chłodzącą firmy Linde oraz światło elektryczne. Produkowano piwa dolnej i górnej fermentacji oraz słód na użytek własny.
Po 1915 roku zmieniła się dyrekcja zakładu. Dyrektorem działu kupieckiego został Fritz Schneider, natomiast dyrektorem technicznym mistrz piwowarski i słodowniczy Franz Pioschzik. W 1920 roku browar zamknięto.

Dzisiaj wpadło mi, że browar ten już na początku 1919 roku został przejęty przez "Stadtbrauerei Neurode", czyli browar miejski w Nowej Rudzie, a następnie zamknięty.

[pationkin]

karczmy piwne Kłodzka

Najstarszym miejscem publicznego wyszynku w Kłodzku była TAWERNA. Data powstania Tawerny ok. roku 1477 - była to stara karczma książęca . Pewne jest to, że w roku 1477 Henryk I Starszy książę ziębicki hrabia kłodzki przekazał miastu Tawernę i zezwolił na uruchomienie grodzkiego browaru oraz wyszynku. ( jak nieskazitelny szynk rajców gminy miejskiej) i nadał mu przywilej ( wolnego wyszynku piwa Hradca Kralovego oraz innych warzonych za granicą piw pszenicznych) Wyłącznie tam mieszczanie raczyli się piwem importowanym.Kłodzka Tawerna nie tylko pełniła funkcje piwnego wyszynku,ale tez była miejscem spotkań rajców miejskich ( miejsce rozrywki i pracy panów rajców) oraz pełniła funkcję biblioteki świeckiej oraz teatrów wędrownych, które tam się zatrzymywały jeżdżąc po hrabstwie kłodzkim. Kiedy w roku 1576 roku - po stu latach działalności karczmy- sporządzono spis inwentarza ( oprócz różnych sprzętów i ksiąg ) było tam na stanie-dzbanów kwartowych 10 sztuk , dzbanów z mordą ( czyli z dzióbkiem) sztuk 27 . A jaki był koniec Tawerny - na początku XX wieku Tawernę rozebrano , a w latach 1905 - 1906 pobudowano na jej miejscu Bank Niemiecki ( stoi do dziś jako bank rolniczy ) jest to na rogu ulicy Wita Stwosza a placem Chrobrego ( dawniej ) Zajmującą informację znajdujemy na początku stulecia XIX wieku według opisu Kłodzka z 1818 roku ( wykształcone stany mieszkańców)- rozrywkę i odpoczynek znajdowały w licznie odwiedzającej gospodzie " POD BIAŁYM RUMAKIEM" na przedmieściach ( Gdzie obcy są przyzwoicie goszczeni i gdzie znajduje się altana z kontentującym widokiem na twierdzę i na okoliczne góry) Była by to zatem pierwsza na ziemi kłodzkiej gospoda z ambicjami turystycznymi sprzedająca piwo . według danych urzędowych w roku 1858 w powiecie kłodzkim ( wraz ze stolicą Kłodzko oraz miastami Duszniki zdr. i Lewin ) miała 30 browarów ( z tego 8 w Kłodzku) 63 robotnikami - czyli małe warzelnie piwa , a dla browarów pracowało wówczas 85 bednarzy 58 mistrzów 16 czeladników i 11 uczniów . Piwo podawano wtenczas w 29 gospodach 37 zajazdach i 137 wyszynkach razem 203 zakładach gastronomicznych z wyszynkiem piwa. Jak wynika z przewodnika turystycznego w 1866 roku czynne były w Kłodzku i znane gospody serwujące piwo jak - NOWA WROCŁAWSKA , POD CZARNYM NIEDŹWIEDZIEM , MIASTO RZYM , POD BIAŁYM RUMAKIEM , POD JAGNIĘCIEM , POD NIEBIESKIM JELENIEM ,POD KORONĄ oraz HOTEL WIKTORIA , ale piwo szynkowano tez w licznych browarach oraz u ( U BASSERATA , przy placu kościelnym i U CASPARIEGO w piwnicy Świdnickiej .

[pationkin]

przedstawiam takie oto zdjęcie znalezione w książce Brigitte Lambiel i Peter Großpietsch pt.:"Leben in der Grafschaft Glatz/ Schlesien in Bildern bis 1945."

jest na nim fura składu Browaru Schultheiss w Kłodzku podczas transportu ładunku z rampy załadowczej przy ulicy Fischerstraße. Sam skład firmy Schultheiss znajdował się według autora opisu na Wilhelmstraße 9a, w podwórku atelier znanego kłodzkiego Mistrza Fotografii, Marxa.

nie znam topografii Kłodzka, może ktoś na forum zlokalizuje oba miejsca. byłbym też bardzo wdzięczny za udostępnienie planu miasta Kłodzko z zaznaczonymi nań browarami Kłodzka. wiem że Piwowar ma kopię albo oryginał takiego planu. chodzi mi o skan albo fizyczną kopię planu. pokryję koszty przesyłki i inne dodatkowe koszty.

JEŚLI CHODZI O ULICE TU WYMIENIONE TO FISCHERSTRASSE - WOJCIECHA KORFANTEGO a WILHELMSTRASSE TO ULICA TADEUSZA KOSCIUSZKI i faktycznie znajdowal sie tam zaklad fotograficzny nawet po wojnie pana Mecwaldowskiego na 3 pietrze w kamienicy zaraz za bankiem dolnoslaskim ( teraz) pan Mecwaldowski byl spadkobierca Georga Marxa mistrza cechu fotografii i propagatpra widokowek z klodzka specjalizowal sie w dziedzinie fotografii wojskowej . był on zarazem mistrzem cechu fotografów od 1919 roku

[pationkin]

był browar przy ulicy Browarnej i to z wyszynkiem - AUSSCHANK der BRAUEREI GEBR.STEPHAN

[pationkin]

Domy i wary w Kłodzku

Przywilej warzenia piwa należał do właścicieli posesji wytyczonych podczas lokacji w obrębie murów miejskich. Zachował się nawet ich wykaz z roku 1400 - jedyny w całym hrabstwie kłodzkim - podający nazwiska obywateli, nazwę ulicy oraz ilość warów przypadających rocznie na każdego uprawnionego do piwowarstwa. Owego roku w Kłodzku wyprodukowano 919 i 1/2 warów w 199 domach stojących na ulicach: Czeska- 42 wary , Rynek- 33 wary , Szalejowska-30 warów , Ząbkowicka- 19 warów, Zielona-17 warów , Kościelna- 15 warów , Furtowa- 14 warów,Rzeźnicza- 13 warów, Żydowska- 8 warów, Wodna- 8 warów . O początkach wymienionych ulic w Kłodzkuo tym jak one powstały i jak zostały zbudowane wiemy niewiele, ale późniejsze powstanie ulicy Browarnej zostało odnotowane kronice franciszkanina Kornreicha , który opisał wielki pożar Kłodzka 9 czerwca 1524 roku . ( w skutek niszczącej pożogi spalił się dom przy ulicy Szalejewskiej oraz dom przy ulicy Czeskiej - wtenczas nie było przejścia między nimi- pierwszy w pobliżu domu Wallisów na Szalejowskiej , drugi koło łaziebnika na Czeskiej ), tak oto powstało przejście pomiędzy ulicami czyli dzisiejsza ulica Browarna . Zniszczonych zostało w całym Kłodzku aż 76 domów . Na nowo wytyczonej ulicy w okazalszych niż dotychczas powstało kilka domów z prawem warzenia piwa - prawdopodobnie powstały nowocześniejsze browary gdzie odtąd skupiało się miejskie piwowarstwo i stąd powstała nazwa ulicy. A do początku XX wieku zachował się jedyny tam browar Brauerei Gebr. Stephan - ponieważ nawiązałem tu też do wsi Szalejów trzeba dodać ,że na początku XIX wieku w Piwnicy Świdnickiej we Wrocławiu duże powodzenie miało piwo szalejowskie dubeltowe po 4 grosze srebrne za butelkę. Był to jedyny trunek piwny z Kłodzka a warzony w browarze na ulicy Browarnej.

[becik]

ciekawa galeria zdjęć 3 kłodzkich browarów:
- Browar Nathana Zimmermanna
- Browar Kłodzki i Fabryka Marmolady Hermanna Maya
- Browar Michaela Kirchbergera

http://www.sztetl.org.pl/?app=search2&audio=on&foto=on&fraza=browar&key=foto&lang=pl&page=0&text=on&town=&video=on&x=wynik

[wojciex]

Panowie,
wpadała mi ciekawa flaszka:

Brauerei Neu-Berlin (pisane po łuku) Glatz.

Flaszka znaleziona w miejscu starej studni w Ziębicach. W sieci niestety nie znalazłem żadnej informacji na temat rzeczonej...

[wojciex]

Chyba po części się wyjaśniło.

Oto wpis użytkownika adalbert na forum świetnej strony dawneklodzko.pl:

W 1853 roku na terenie miasta było siedem :P miejsc (knajp), prowadzących sprzedaż warzonego przez siebie piwa:
1.Po pierwsze oczywiście „Taberne” ze swoim „Meister – Bier” Spillmanna, ale o tym to już pisaliśmy,
2.ale ponadto „Hell’wigste Brauerai” browarnika Schuberta (potem "Mueller" na rogu Armii Krajowej i Spadzistej),
3.”Gutwein” (potem jako „Glazer Hof”),
4.”Rolle” (potem „Neu – Berlin”) w Rynku,
5.”Schiller” (potem „Forell”) w starym budynku landesamtu (?),
6.”Gergel” na Łukasińskiego,
7.”Stephan” ale nie wiem gdzie :?: (piwiarnia braci Stephan miesciła się w 1938 na Rossstrasse :idea: - to późniejsza "Krakowianka") ,
8)

[wojciex]

Flaszka z browaru Neu-Berlin Glatz:

[Piwowar]

Trochę na temat browaru braci Stephan. Browar założono w 1843 roku, na mapce oznaczony jako numer 1, przy ówczesnych Mühlgasse i Rossstraße. Bracia Emil i Anton Stephan przejęli firmę koło 1880 roku i rozbudowali ją, przystosowując do produkcji piw leżakowych. Nową warzelnię zainstalowała firma Germania z Chemnitz. Ponieważ na działce przy Rossstrasse nie było miejsca na rozbudowę, zbudowano na działce pomiędzy rzeką i linią kolejową słodownię i leżakownię . Na mapce oznaczone jako numer 2. Słodownia była na tyle wydajna, że pozwalała na sprzedaż słodu.

[Stolp]

no to dodam jeszcze reklamę z 1947 roku i zastrzeżenie logo browaru

[Stolp]

i jeszcze kwit na przejęcie browaru na własność państwa

[Stolp]

i jeszcze reklama z 1946 roku