Historia piwa w Namysłowie

[Piwowar]

Namysłów leży nad rzeką Widawą, około 60 km na wschód od Wrocławia. Mniej więcej taka sama odległość dzieli to miasto od Opola. Założone zostało na prawie niemieckim przez księcia Bolesława II Legnickiego w roku 1249. To tutaj w 1348 roku podpisano pokój pomiędzy królem polskim Kazimierzem Wielkim, a cesarzem Karolem Luksemburskim, potwierdzający zależność Sląska od Czech. Niewielu wie, że do końca wojny trzydziestoletniej, żadnej armii nie udało się miasta Namysłowa zdobyć. W późniejszych latach sławne było głównie z produkcji piwa, które do dziś jest znane nie tylko na Sląsku.
Czytając w kronikach namysłowskich, dochodzi się do wniosku, że produkcja i sprzedaż piwa musiała być w ciągu całej historii miasta bardzo dobrym źródłem dochodów. Nic więc dziwnego, że na przestrzeni wieków ciągle walczono o przywileje, które zezwalały na produkcję i wyszynk tego napoju. Piwowarstwo przynosiło korzyści nie tylko producentom. Nie można było warzyć piwa bez pozwolenia władzy zwierzchniej, która nie za darmo zezwalała na produkcję, i która od każdego producenta ściągała podatki.

[Piwowar]

Już od średniowiecza posiadacze pewnej liczby domów w mieście mieli przywilej, który upoważniał ich przez wszystkie miesiące w roku do warzenia piwa. Dużą ilość tego napoju rozwożono do pobliskich wsi, a nawet do oddalonego o 25 km. Wołczyna i jego okolic. Miejscowości sąsiadujące z Namysłowem i posiadające prawo wyszynku, miały obowiązek sprzedaży wyłącznie piwa namysłowskiego. Zakaz produkcji i nakaz nabywania piwa z Namysłowa miały między innymi Swierczów i Rychtal, które w tamtych czasach również posiadały prawa miejskie. Nakaz ten nie obowiązywał jednak we wszystkich miejscowościach znajdujących się w obrębie mili zapowiedniej miasta. Z przymusu były wyłączone wioski: Dąbrowa, Miodary, Biestrzykowice, Bąkowice, Droszki i Miejsce.

[Piwowar]

Kiedy w 1420 roku król Zygmunt Luksemburczyk przyjechał do Wrocławia, szlachta z okolic Namysłowa zwróciła się do niego ze skargą na namysłowskich mieszczan. Skarżyli się oni między innymi, że mieszczanie nie chcą dopuścić do sporządzania słodu i warzenia piwa na wsi. Miasto odpowiedziało na to, że zgodnie ze starym prawem, przygotowywać słód i warzyć piwo mogą tylko te osoby, które posiadają prawa mieszczańskie. Około połowy XV wieku w Namysłowie warzono już tyle piwa, że mieszczanie zmuszeni byli sprzedawać je po cenach niższych niż koszty produkcji. Aby temu zapobiec, w 1472 roku liczba mieszczan warzących piwo została zmniejszona do 120. Nie pozwolono też w żadnym domu warzyć więcej niż 10 antałków.

[Piwowar]

Postanowienie o zmniejszeniu liczby warzących piwo wydano wprawdzie tylko na jeden rok, obowiązywało ono jednak aż do roku 1498. W tym bowiem roku wprowadzono nowy przepis, pozwalający na warzenie takiej ilości piwa, aby mogło być ono bez szkody dla mieszkańców sprzedane. Sytuację tę wykorzystali panowie Kotlińscy, właściciele Swierczowa, którzy sami zaczęli warzyć i sprzedawać piwo. W końcu w 1503 roku powstał spór pomiędzy mieszkańcami Namysłowa, a roszczącymi sobie prawa do warzenia piwa Kotlińskimi. Spór ten rozstrzygnął sam król Władysław Jagiellończyk na korzyść Namysłowa, stwierdzając, że miasteczko Swierczów od dawnych lat ma obowiązek wyszynku wyłącznie piwa namysłowskiego. Doszło nawet do tego, że król w 1509 roku wydał rozkaz do książąt i miast na Sląsku, aby strzegli miasto Namysłów przed Kotlińskimi i nie pozwalali naruszać jego przywilejów. Wojna piwna pomiędzy obydwoma miejscowościami trwała prawie 100 lat. W międzyczasie Sląsk przeszedł pod panowanie Habsburgów i w końcu w 1601 roku doszło do zawarcia zgody między miastem Namysłowem, a panami Kotlińskimi ze Swierczowa. W sprzeczności z przywilejami Namysłowa otrzymali oni od kolejnego władcy przywilej, na podstawie którego mogli w swoich dobrach warzyć piwo i osadzać rzemieślników. Nie był to jedyny przypadek w owych czasach, że seniorzy nadawali za pieniądze różnym stronom sprzeczne przywileje. Na zlecenie kapitanatu księstwa, dla doprowadzenia do zgody zjawili się wrocławski radca Adam Dobrzyc i sekretarz Andrzej Reus. Doprowadzili oni 21.06.1601 roku do następującego kompromisu: w miasteczku Swierczów mogli panowie Kotlińscy warzyć piwo i utrzymywać rzemieślników. Oprócz tego mogli organizować targi solne we wioskach: Dąbrowa, Biestrzykowice, Miodary i Gola. Postanowiono również, że jeżeli piwowarzy świerczowscy nie będą w stanie wyżej wymienionych miejscowości zaopatrzyć w dostateczną ilość piwa, nie powinno być sprowadzane inne, niż namysłowskie.

[Piwowar]

Aby obejść zakazy warzenia, ludzie uciekali się do najróżnniejszych podstępów. Na przykład w 1687 roku kapitan miasta Namysłowa postanowił zbudować w swojej wiejskiej posiadłości pralnię. Wszystko byłoby w porządku, gdyby nie kazał murarzowi po zakończeniu budowy w rzekomej pralni wmurować dużej kadzi do warzenia piwa. Sprawa oczywiście się rozniosła i mieszczanie wnieśli do rady miasta zażalenie. Winowajca zaprzeczył oskarżeniom, twierdząc, że nie ma zamiaru warzyć piwa i sprawa poszła w zapomnienie.
Rycerstwo i szlachta z okolic Namysłowa próbowało na różne sposoby ograniczyć przywileje piwne miasta. W 1701 roku na przykład próbowano odkupić od Cesarza browar i tym samym odebrać go miastu. W 1706 roku po odbytym pomiarze mili, miasto straciło prawo wyszynku w następujących wsiach: Baldwinowice, Idzikowice, Biestrzykowice, Gręboszów, Woskowice Górne, Jakubowice, Kowalowice, Woskowice Małe, Minkowskie, Jastrzębie, Domaszowice, Polkowskie, Głuszyna, Strzelce, Smogorzów, Pawłowice i Smarchowice Sląskie. Już wtedy musiało istnieć w Namysłowie kilka browarów, produkujących piwo na skalę przemysłową. Browar zamkowy istniał od dawna, ponieważ na jego budowę rada miasta zezwoliła już w 1538 roku. Miał on się znajdować przy klasztorze, który być może wtedy pełnił również funkcję szpitala. Browar zakonu Franciszkanów musiał istnieć co najmniej od początku wieku XVIII. Franciszkanie otrzymali w sierpniu 1724 roku teren, na którym zbudowali słodownię i browar. 07.02.1852 roku browarnik August Hoffmann został członkiem rady gminnej. Należy więc przypuszczać, że jego browar istniał już przed 1850 rokiem. Browar Jahanna Scheuricha istniał na pewno już w 1858 roku. W lipcu 1860 roku stary browar miejski został przebudowany na stajnię garnizonową, a stojąca z tyłu wielka słodownia została przebudowana na przestronną ujeżdżalnię i przekazana do użytku stacjonującym w Namysłowie dragonom. Należy więc przypuszczać, że w tym roku musiał już w innym miejscu stać nowy browar miejski.

[Piwowar]

Człowiekiem, któremu piwo namysłowskie po dziś dzień zawdzięcza swoją sławę, był August Haselbach. Friedrich August Haselbach urodził się w 1820 roku w Turyngii, w słynącym do dziś z produkcji wyrobów spirytusowych wolnym mieście Nordhausen. W młodym wieku opuścił swoją rodzinną miejscowość i udał się na Sląsk. Osiedlił się w Szymonkowie koło Kluczborka, gdzie wydzierżawił mały, wiejski browar. Tam też poznał swoją przyszłą żonę, córkę gospodarza z Ligoty Kluczborskiej o nazwisku Passek. Rodzina Passek posiadała w Ligocie Kluczborskiej gospodę z wypoczynkiem dla koni o nazwie „Pietzonkasche`s Gasthaus”. Podobno byli oni spokrewnieni z urodzonym w 1816 roku w Kluczborku poetą Gustavem Freytagiem. August Haselbach wziął ślub z panną Passek i zamieszkał z nią w Szymonkowie. Tam też przyszedł na świat jego pierwszy syn Paul.

[Piwowar]

18.09.1862 roku August Haselbach przybył do Namysłowa, gdzie w ramach licytacji nabył za cenę 6275 Talarów były browar zakonu rycerskiego „Deutsch – Ritterordens – Bräu- und Malzhaus”. Nowy właściciel rozbudował browar i słodownię na miejscu częściowo wyburzonych murów obronnych oraz Bramy Wrocławskiej i uczynił z niego największy zakład piwowarski w okolicy. Za jego zasługi rada miasta przyznała mu już za życia tytuł „Ehrenbürger“, czyli zasłużony dla miasta. Wszystkie te sukcesy nie przyszły jednak same, a były raczej efektem rzetelnej pracy i przemyślanych inwestycji. Do 1870 roku biuro w browarze obsadzone było tylko jednym pracownikiem. Był nim księgowy Niebisch. Jego zasługi dla browaru były tak wielkie, że po śmierci został pochowany w grobowcu rodzinnym Haselbachów. W 1902 roku spożycie piwa w Namysłowie było już najwyższe na świecie. Chodziło oczywiście o ilość wyprodukowanego przez browar piwa, podzieloną przez liczbę mieszkańców miasta.

[adam16]

Chyba warto odwiedzić ten Namysłów. Ostatnio pokazywano w TVP Regionalnej program o tym mieście (w cyklu "Zaproszenie"). I było wspomnienie o browarze

[kiszot]

Warto odwiedzić Namysłów.Jest to ładne małe miasteczko w którym warzą dobre piwo.Za czasów pana Gustomskiego może nie najlepsze,ale i tak dobre.

[Piwowar]

W 1905 roku browar przejęli potomkowie Augusta, bracia Paul i Albert Haselbachowie. W tym samym roku wykupili oni na własność namysłowski zamek. Rodzina Haselbach posiadała oprócz browaru i słodowni również fabrykę margaryny, fabrykę płatków ziemniaczanych, handel zbożem, cegielnię oraz pola uprawne. Ze stawu przy cegielni zbierano w zimie lód, który służył do chłodzenia piwa przeznaczonego do transportu. Część lodu trafiała również do szynkarzy. Lód wydobywano z reguły 2 razy w ciągu sezonu, w ilości około 20 000 cetnarów. Do transportu lodu używano już przed I wojną swiatową taśmociągu, napędzanego maszyną parową. W 1914 roku utarg browaru wynosił około 5 miliardów Marek w złocie. Jego produkty były rozprowadzane po całym Sląsku, były też eksportowane do niemieckich kolonii w Afryce, a nawet do Chin. Browar Haselbachów jako pierwszy na całym Sląsku używał do transportu piwa samochodów ciężarowych marki Mercedes.

[Piwowar]

Paul Haselbach był piwowarem postępowym. Eksperymentował bardzo dużo w swoim browarze, a próbne warki dawał do testowania swoim przyjaciołom, stałym bywalcom przybrowarowej gospody. Należeli do nich : właściciel ziemski Kalesse, radca sądowy Reinhold, oraz mistrz kowalski nazwiskiem Thusa. To oni oceniali, czy nowy produkt nadaje się do masowej produkcji, czy nie.
Po plebiscytach na Sląsku browar stracił niemal połowę swojego rynku zbytu. Odpadło między innymi Kępno, Lubliniec, Tarnowskie Góry, wschodnia część Górnego Sląska, oraz część powiatu namysłowskiego, znajdująca się w okolicach Rychtala. Haselbachowie szukając nowych rynków zbytu zaczęli inwestować w innych rejonach Sląska. W 1922 roku zakupili były browar miejski w Swiebodzicach, który od tej pory nosił nazwę „Brauerei A. Haselbach, Abt. Freiburg i/Schl.”. Browar ten zatrudniał 54 pracowników i produkował rocznie około 20 000 hl piwa, za którego jakość odpowiedzialny był mistrz piwowarski Albert Martinek. Haselbachowie posiadali oprócz tego udziały w browarach w Boguszowie, oraz w wrocławskiej dzielnicy Dąbie (Breslau Grüneiche). Mimo utraty rynków zbytu, rozwijał się również browar w Namysłowie. Wciąż rozbudowywany osiągnął takie rozmiary, że stał się osobną dzielnicą miasta. W ostatnich latach przed wybuchem II Wojny Swiatowej zatrudniał już niemal 300 pracowników. Podczas wojny w browarze pracowało również około 100 pracowników przymusowych.
Browar posiadał filie na całym Sląsku.Piwo namysłowskie dostępne było we wszystkich większych miejscowościach.

[Krzysiu]

Piwowar napisal/a
...Haselbachowie posiadali oprócz tego udziały w browarach w Boguszowie, oraz w wrocławskiej dzielnicy Dąbie (Breslau Grüneiche). ...

W 1942 r. spółka "A. Haselbach Gruneiche GmbH", w któej 100 % udziałów posiadał "Brauerei A. Haselbach AG Namslau", wydzierżawiła od "Schlesische Engelhardt Brauerei AG" browar "Brauerei Engelhardt, Abt. Breslau", którego zabudowania znajdują się obecnie we Wrocławiu przy ul. Wiwulskiego.

[Piwowar]

Dzięki za pomoc. W Boguszowie sytuacja była pewnie podobna. Tamtejszy browar również należał do spółki Engelhardt.
Ostatni właściciel browaru Albrecht Haselbach, czując po przegranej bitwie stalingradzkiej, że cała wojna jest już przegrana, wysłał wszystkie swoje najcenniejsze rzeczy do Bawarii, gdzie miał kilku zaprzyjaźnionych producentów chmielu. Po zakończeniu wojny pojechał do owych rolników i odebrał swój majątek, który wykorzystał jako kapitał startowy w RFN. Koniec wojny nie oznaczał bynajmniej końca „Brauerei Haselbach”. Podczas gdy browar w Namysłowie był przejmowany przez nowe Państwo Polskie, Albrecht Haselbach zaczynał warzyć piwo w swej nowej, bawarskiej ojczyźnie. Zakład o nazwie „Brauerei Haselbach” warzył piwo w Monachium, w dzielnicy Riem do 1968 roku. W ostatnich latach swego istnienia produkował piwo dla znanego na całym świecie koncernu „Löwenbräu München“. Potomkowie Haselbachów mieszkają w Monachium do dziś.

[kiszot]

A posiadają jeszcze browar?

[Piwowar]

Browaru nie posiadają już od 1968 roku.