Browar Osiek.

[darek99]

Szukam wszelkich informacji o browarze Osiek, właścicielem przed wojną był Oskar Rudno Rudziński, liczę na waszą pomoc.

[ART]

jedna etykietka przykleiła się tu:

http://www.browar.biz/forum/showthread.php?threadid=8168

[Cooper]

Myślę że Darkowi99 nie chodzi tu o etykiety bo sam ich ma pewnie ze 3 wiadra , tylko o historię browaru. To co o nim wiem to raczej cienizna znana sporej części Kolekcjonerów np fakt-ciekawostka iż browar tuż po wojnie należał do Polskiej Akademii Umiejętności (późniejszej PAN) gdzie ponoć studenci jakiegoś wydziału związanego z przemysłem spożywczym odbywali praktyki a sama nazwa PAU pojawiła się na etykietach z tego okresu. Jednak myślę że powinna się tu raczej wypowiedzieć osoba mająca więcej informacji na ten temat.

[ART]

Darek napisał że poszukuje wszelkich informacji i o co mu chodzi wie on sam najlepiej.

[ART]

DIM dorzucił kilka zdań na temat

http://www.browar.biz/forum/showthread.php?postid=184107#post184107

[kloss]

Browar założony w 1883r.Po wojnie uruchomiony w 1947r.Produkcja w latach 1950-1978 wynosiła ok 10 tys hl.W latach 1947-1950 browar należał do Spółki Akcyjnej,potem został przejęty przez Państwowe Nieruchomości Ziemskie w Krakowie.W 1953r zakład przejęła Akademia Umiejętności w Krakowie a w 1956r został przekazany Państwowemu Gospodarstwu w Osieku.Produkcję wstrzymano w 1978r.Takie informacje podaje "Kronika Przemysłu Piwowarskiego".

[e-prezes]

ostatnio natknąłem się w książce telefonicznej w dziale Browary wpis Browar Osiek... może ruszył znowu???

[Cooper]

Jeśli była to xiążka sprzed 1978-79 roku to nie ma się co dziwić.

[e-prezes]

przeglądam od kilku lat ksiązki telefoniczne i panoramy firm i nigdy poza Strzelcem i Okocimiem nie było nic w dziale Browary. tym razem jedna rozlewnia i Osiek. oczywiście, zę to nie dowód, że coś ruszyło. w tak kiepskich czasach to wręcz samobójstwo, no ale...

[e-prezes]

sorry za zamieszanie... oczywiscie nic się nie dzieje rewolucyjnego w Osieku. tlekomuna wzięła dane do najnowszej ksiązki chyba z księżyca, bo w dzile browary pododawała hurtownie, sklepy etc. i poza Strzelcem, Relakspolem i CK Browarem nic się nie zmieniło w małopolskim.

[Piwowar]

Informacji na temat tego browaru mam niewiele. Najstarsze dane pochodzą z roku 1880, kiedy właścicielką jest Pani Adela Borkowska, a dzierżawcami panowie Goldfinger i Glücksmann. Według spisu M. Friedricha, Oskar Rudziński został właścicielem w 1896 roku. Jeżeli ktoś wie że już wcześniej, nie będę zaprzeczał.
Według moich danych, które wypisałem ze źródeł austriackich, w 1896 roku właścicielem browaru parowego w Osieku był Oscar von Rudziński, a mistrzem piwowarskim Josef Reiss. Od 1911 roku za produkcję piwa odpowiedzialny był Oswald Karas.
Do rozpoczęcia I wojny światowej browar zatrudniał 12 osób.

Produkcja:

1896 rok - 4 000 hl
1906 rok - 4 500 hl
1907 rok - 5 500 hl
1909 rok - 5 000 hl
1910 rok - 5 464 hl
1911 rok - 6 100 hl
1912 rok - 6 180 hl

Dalej niestety jeszcze w moich poszukiwaniach nie dotarłem.

[adam16]

"Osiek - zarys dziejów" - browar

Przytoczę tutaj rozdział poświęcony browarowi w Osieku z wydawnictwa „Osiek – zarys dziejów”.
Redakcja: Adam Hałatek i Bronisław Jania.
Wydawca: Gminna Biblioteka Publiczna 32-608 Osiek, ul. Główna 125
Wydanie pierwsze. Osiek 2004
Strony od 133 do 138.

[adam16]

"Osiek - zarys dziejów" - browar

BROWAR
Starsze pokolenie gminy pamięta jeszcze dobrze smak piwa produkowanego w Osieku. Nie było ono , zwłaszcza w ostatnich latach produkcji, konkurencyjne pod względem jakości wobec piwa żywieckiego czy może tyskiego, ale na pewno było konkurencyjne co do ceny i w końcu - jak stwierdzają żyjący piwosze z tamtych czasów - „dało się pić”.
Nie znamy dokładnej daty założenia browaru osieckiego. Przypuszczalnie w pierwszej formie (łącznie z gorzelnią i ozdownią) zbudowany został na przełomie XVI i XVII wieku, kiedy osiek był w rękach Andrzeja Nielepca. Inwentarz spisany w 1776 roku na zlecenie Walerii Branickiej ujmuje budynki browaru jako już znacznie zużyte. Oto jak pisarz dworski zinwentaryzował ówczesny browar osiecki:
„Do browaru sień wjezdna (wjazdowa), do której wrota podwójne na biegunach drewnianych. W tej samej sieni drzwi do izby pisarskiej na zawiasach i hakach żelaznych. W izbie powała i podłoga z tarcic, okna 2 podwójne taflowe, piec kaflowy dobry, kominek kapiasty. Z izby tej drzwi do komory na zawiasach i hakach ze skoblem i wrzeciądzem. W komorze powała i podłoga z tarcic, okno jedno podwójne taflowe. Na podwórze wrota podwójne na biegunach drewniane. Do browaru drzwi na biegunach. W środku kotlina do warzenia piwa. Dalej suszarnia w cegłę murowana z lasami (sitami) do suszenia słodu. Do gorzelni drzwi na zawiasach i hakach żelaznych. Okna szklone – 3 proste, kotliny do 3-ch garncy w cegłę murowane. Z gorzelni jest ozdownia (drożdżownia), do której drzwi na zawiasach i hakach żelaznych ze skoblem do zamykania. Tutaj ruszt ceglany, piec kaflowy. Wyszedłszy z gorzelni są drzwi do piwnicy na zawiasach i hakach ze skoblem i wrzeciądzem do zamykania. Piwnica murowana, w niej okienka małe dwa. Nad piwnicą spichlerz browarniany. Do niego po schodach drzwi (jak wcześniej), w spichlerzu 3 okienka maleńkie. Wyszedłszy z browaru w prawo, do drugiego budynku są do sieni drzwi (...). W sieni w lewo drzwi do piekarni, gdzie ludzie mieszkają, piec piekarniany z nalepą (miejsce do spania), okno proste jedno. Naprzeciw tej piekarni jest wołownia, w której bydło rogate na wywarach stoi (karmione wywarami z browaru, czyli mutem). W wołowni żłobów długich dwa. Przy tej wołowni są dwa chlewy na trzodę na wywarach stojącą. W podwórzu studnia cembrowana (obudowana kamieniem) z żurawiem, na którym wiadro drewniane okute. Cały ten browar gontami pobity (pokryty). Przed browarem chlewy trzy na trzodę polową (owce, kozy) browarnianą, snopkami poszyte. Przed tymi chlewami parkan, w którym furtka prosta na biegunach.”
Również w „Rocznym ordynariuszu”, czyli wypłacie w naturze pracowników dworskich, wymieniani są zatrudnieni w browarze, a to: piwowar, palacz, piwowarczyk, stróż i pastuch browarniany. Żadnemu z nich nie przysługiwał deputat piwa, jedynie najważniejszym oficjalistom dworskim, czyli ekonomowi - 20 beczek i pisarzowi - 6 beczek rocznie. Kiedy majątek osiecki w 1885 roku nabył Oskar Rudziński, browar przebudowany Karola Larischa w 1848 roku był nieczynny i zaniedbany jak większość dworskich budynków gospodarczych. Po gruntownym remoncie produkcja piwa ruszyła dopiero ok. 1900 roku. Nowy właściciel wybudował między innymi piwnicę składową piwa pod lasem, gdzie już wcześniej istniały stare piwnice składowe w podziemiach tego wzgórza. Po śmierci Oskara Rudzińskiego jego synowie (szczególnie najstarszy Andrzej) dalej rozbudowywali i modernizowali osiecki browar. W 1922 roku wybudowano lodownie, powiększając istniejący budynek piwnicy składowej. W 1923 roku poszerzono główny budynek browaru, po czym w następnym roku wybudowano nową słodownię. W 1029 roku do słodowni dobudowano garaże, jako że browar w tym czasie oprócz koni posiadał 5 samochodów ciężarowych do transportu piwa. Zachowana inwentaryzacja browaru z 1930 roku udostępniona nam przez p. Edwarda Rudzińskiego, syna Andrzeja odnotowała pod pozycją „Nieruchomości” budynek browaru składający się ze starej części (z 1848 roku), z nowej części z 1923 roku, lodowni z 1922 roku, piwnicy składowej z 1912 roku, słodowni z 1924 roku oraz garażu z 1929 roku.
Natomiast w pozycji „ruchomości” odnotowane są urządzenia słodowni: kocioł parowy, kocioł warzelny, kocioł zacierowy, kadź zacierna, kadź klarowna, chłodnik, aparat chłodniczy, pompy, rurociąg, maszyny i transmisje, aparaty do obciągu flaszek, 2 beczkowozy, kadzie fermentacyjne stare - 10 sztuk po 230 hektolitrów, kadzie fermentacyjne nowe z 1929 roku - 4 sztuki po 120 hl, kufy składowe stare - 48 sztuk po 193 hl, kufy składowe z 1929 roku - 11 sztuk po 333 hl, samochód ciężarowy „Opel” - wartości 14.059 zł, samochód ciężarowy „Tatra” - wartości 10.701 zł, samochody ciężarowe: Ford I – wart 12.300 zł, Ford II – wart 14.300 zł, Ford III – wart 3000 zł, kadzie fermentacyjne najnowsze z 1930 roku – 4 szt. po 70 hl, aparat do wyciągania szpunów – wart. 1.025 zł. Ponadto odnotowano 2 motorki (silniki) elektryczne, aparat do gaszenia ognia i aparat drożdżowni.
Wartość majątku ruchomego browaru, czyli jego wyposażenia, na dzień 30 XI 1930 roku zamknęła się ogromną jak na owe czasy kwotą 117.594 zł 20 gr. Natomiast wartość nieruchomości (budynków) wyceniono na łączną kwotę 54.321 złotych. Browar parowy w Osieku już w 1919 roku stanowił osobną firmę przemysłową będącą nadal własnością Rudzińskich, ale oddzieloną katastralnie i sądownie od głównego majątku Osiek – Łęki. W lipcu 1937 roku trzej bracia Rudziński przeprowadzili podział spadkowy całego majątku przed Sądem Polubownym i na podstawie tej ugody Browar Parowy w Osieku przypadł na własność najstarszemu spośród nich, Andrzejowi. W związku z tym przeprowadzono fizyczny i hipoteczny rozdział parceli gruntowych i budowlanych, ustalając służebność dróg komunikacyjnych między majątkiem rolnym a browarem, któremu dodatkowo przyznano prawo „korzystania z zalewu zimowego stawu położonego w pobliżu, wyrębu i wywozu lodu do swych piwnic”. Ponadto ugoda zawierała następujące ustalenia:

1)browar korzysta z prądu elektrycznego wytworzonego przy turbinie wodnej od tartaku, tak dla celów napędowych, jak i oświetleniowych w mieszkaniach i przedsiębiorstwie. Przewody do prądu prowadzące do browaru stanowią własność browaru, a ten przyczynia się do obsługi urządzeń hydroelektrycznych w stosunku do ilości pobranego prądu;
2)warsztaty naprawcze obok tartaku są do dyspozycji browaru na równi z użytkującym je folwarkiem, a koszty utrzymania i remontu urządzeń warsztatowych przypadają po połowie;
3)Andrzejowi Rudzińskiemu przysługuje prawo zamieszkania w tzw. Kasztelu oraz utrzymania 4 par koni w stajniach folwarku, jak również prawo korzystania z 4 garaży na samochody.

W sumie browar parowy w Osieku z garażami oprócz oficyn mieszkalnych i starej kuźni liczył w 1930 roku 5 budynków i 8,4 ha parceli użytkowych.

[adam16]

"Osiek - zarys dziejów" - browar

Nadmienić należy, że jeszcze w 1931 roku po przebudowie częściowo zniszczonej pożarem słodowni, którą pokryto tym razem blachą, uruchomiono dodatkowo produkcję wód gazowanych. W 1938 roku Andrzej Rudziński rozpoczął prace projektowe dotyczące budowy nowego dużego browaru. W tym celu powiększył słodownię i zamówił nowoczesne urządzenia w Czechosłowacji i w Niemczech. Stary browar produkował w tym czasie niewiele ponad 5.000 hl piwa rocznie. Projektowany – miał tę produkcję nie tylko poważnie zwiększyć, ale również znacznie poprawić jakość piwa. Niestety, w realizacji tych planów przeszkodziła wojna 1939 roku. Z początkiem 1940 roku browar został zajęty przez okupanta – firmę „Ostland” i wydzierżawiony browarowi bielskiemu, który prowadził produkcję jeszcze przez 2 lata. Z końcem 1942 roku browar osiecki został unieruchomiony, a następnie wydzierżawiony jako magazyny dla „I.G. Farbenindustrie Dwory”, które tu utrzymały się aż do momentu wyzwolenia, tj. do końca stycznia 1945 roku. W tym czasie Andrzej rozpoczał starania o odzyskanie zniszczonego wówczas browaru, który ani pod względem obszaru, ani ilości zatrudnionych pracowników nie podlegał dekretowi o reformie rolnej i nacjonalizacji przemysłu. Pod koniec 1946 roku odzyskał swoją własność i już w następnym roku browar rozpoczął produkcję piwa i wód gazowanych, z tym że obiekt ten wydzierżawił Spółce z Ograniczoną Odpowiedzialnością składającą się miedzy innymi z pracowników browaru i jego osoby.
Spółka ta bardzo solidnie i z zapałem po długoletniej okupacji wzięła się do pracy, uzyskując niespodziewane wyniki. W 1947 roku rozporządzała sumą kredytów ponad 5 mln złotych.
Andrzej Rudziński posiadając gotowe już projekty budowy nowego browaru wykonane jeszcze przed wojną, zamierzał przystąpić do ich realizacji, wierząc że ustawa z 3 stycznia 1946 roku o zakładaniu nowych przedsiębiorstw i popieraniu prywatnej inicjatywy w przemyśle i handlu będzie realizowana przez władze PRL. Niestety, wraz z nadejściem czasów stalinowskich w 1949 roku browar został bezprawnie odebrany Spółce i upaństwowiony.
Po odebraniu go spółce pracowniczej w marcu 1949 roku „Browar Parowy w Osieku” został oddany pod Zarząd miejscowego Majątku należącego wówczas jako Państwowy Fundusz Ziemi do Polskiej Akademii Umiejętności. Majątek ten kierowany przez p. Zegartowskiego wszedł następnie w skład Zespołu PGR Andrychów, aby w połowie lat pięćdziesiątych stać się Zakładem Hodowli Zarodowej wchodzącym obok zakładów w Łękach, Czajkach, Głębowicach, Bulowicach, Pisarzowicach, Kleczy Dolnej i Kalwarii Zebrzydowskiej w skład Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej, którego dyrekcja obrała sobie siedzibę w osieckim pałacu.
Dla porządku należy dodać, że długoletnim dyrektorem POHZ był pan Władysław Gargas, a zastępcą ds. przemysłu rolnego, któremu podlegały m.in. młyn, gorzelnia i browar pan Marian Kacorzyk. Browar początkowo był oddzielnym zakładem, którym po odejściu pana Franciszka Haczka - kierującego browarem za czasów Spółki – zarządzał do końca pan Józef Semla pochodzący ze Sporysza. Po ukończeniu szkoły piwowarskiej w Żywcu odbył odpowiednią praktykę w tamtejszym browarze, po czym 1 950 roku został skierowany do pracy w Osieku. Wysokie kwalifikacje zawodowe zdobyte w żywieckim browarze dawały gwarancje produkowania odpowiedniej jakości piwa, chociaż browar tutejszy miał przestarzałe urządzenia, zwłaszcza jeżeli chodzi o schładzanie tzw. „brzeczki” w kadziach fermentacyjnych (schładzano początkowo tradycyjnie lodem wyrąbywanym w stawie rybnym). Ponadto część urządzeń browaru, jak słodownia i warzelnia znajdowały się w majątku ok. 400 m od browaru, w związku z czym brzeczka piwna musiała być przesyłana do niego rurami w celu dalszego przerobu. Powodowało to dodatkowe ryzyko dostania się bakterii przyspieszających ewentualne psucie się piwa podczas leżakowania w beczkach i butelkach w czasie przedłużającej się sprzedaży.
Z uwagi na to, że nie udało się nam dotrzeć do dokumentacji obrazującej działalność browaru osieckiego pod Zarządem POHZ, zwróciliśmy się po informacje do osób bezpośrednio związanych z jego produkcją. Tymi osobami, które udzieliły nam, jak się zastrzegły, niepełnych informacji są: pan Antoni Mrozik z Osieka, były długoletni pracownik browaru, oraz były kierownik Zakładu Hodowli Zarodowej w Osieku, któremu bezpośrednio podlegał browar do chwili jego zamknięcia w 1976 roku – pan Franciszek Dobrzanowski.
Z ich relacji, a głównie p. Franciszka Dobrzanowskiego wynika, że piwo osieckie wprawdzie nie dorównywało „żywieckiemu” czy „tyskiemu”, ale nie było od innych gorsze. Jednak na skutek nieco przestarzałej aparatury głównie do schładzania brzeczki oraz konieczności przesyłania jej rurami na odległość ok. 400 m do słodowni i warzelni, które znajdowały się na terenie majątku, piwo narażone było na kontakt z bakteriami, wywołującymi psucie się piwa. W związku z tym Inspektor Sanitarny zalecił modernizację niektórych urządzeń, z uwagi jednak na to ze nie wykonano jej w terminie, polecił zamknąć produkcję browarnianą w Osieku.
Piwo produkowano w oparciu o dostawę jęczmienia browarnego z własnych majątków i tylko częściowo dokupywanego oraz chmielu sprowadzonego z Lubelszczyzny. Jęczmień browarniany, który różni się od zwykłego mniejszą ilością zbędnego tu białka, a większą skrobi zamieniającej się w czasie fermentacji w cukier, dostarczony był z magazynów na składownię. Tu wysypywano go do dużych metalowych kotłów, gdzie zalany wodą pęczniał przez 48 godzin. W jednym kotle mieściły się 3 tony jęczmienia. Z kotłów napęczniały jęczmień transporterami przenoszony był na betonowa halę słodowni, gdzie uformowany w prostokątne pryzmy poddawany był przez 8 dni kiełkowaniu. Ten proces zwany słodowaniem miał na celu pozbawienie jęczmienia zbędnego w produkcji piwa białka, które w postaci później oddzielonych kiełków stanowiło dodatek białkowy do pasz.
Dobrze skiełkowany jęczmień ładowano do pojemników i windą wyciągano do suszarni nad halą gdzie znajdowały się sita. Zsypywany był do urządzenia oddzielającego kiełki i śrutującego słód, który następnie transportowano do warzelni. W warzelni stało kilka dużych kotłów podgrzewanych parą wodną, do których przez specjalne włazy mechaniczne wsypywano rozdrobniony słód i dolewano odpowiednie ilości wody. Ponadto na każde 500 litrów takiego zacieru dodawano 13 kg chmielu, który miał z powstającej w czasie gotowania zacieru tzw. „brzeczki piwnej” wytrącać pozostałą część związków białkowych, a ponadto nadać piwu charakterystyczny goryczkowy smak. Nad wszystkimi czynnościami w warzelni czuwał zawodowy piwowar. Następnie do kotłów warzelnych zagęszczona melasa przetaczana była do pojemników z sitkami w celu odcedzenia brzeczki piwnej z przeznaczonego na pasze tzw. muta. Natomiast gorąca jeszcze brzeczka była tłoczona wspomnianymi rurami blaszanymi do browaru na fermentację, gdzie wlewano ją do otwartych kadzi drewnianych. Po dodaniu drożdży piwnych następowała fermentacja alkoholowa brzeczki. W kadziach fermentacyjnych brzeczka musiała być schładzana, dawniej lodem w pływających pojemnikach blaszanych, później amoniakiem w urządzeniach zwanych tankami. Po 7-9 dniach fermentacji brzeczki tym razem już piwo przetaczano na tzw. leżakownię, gdzie w drewnianych beczkach o dużej pojemności leżakowało przez okres 2-3 miesięcy. Po tym okresie nie dłuższym jednak niż 3 miesiące, piwo było przetaczane na tzw. „ekspedycję”, gdzie napełniano nim beczułki 50- i 100-litrowe oraz półlitrowe butelki zamykane na fajansowe kabłączki z gumową uszczelką i zatrzaskiem z drutu. Na beczułki i butelki naklejano firmowe etykiety browaru Osiek z datą produkcji i nazwą piwa, np. „Piwo Jasne Pełne”. W 1976 roku po zamknięciu osieckiego browaru, w tym również wytwórni wód gazowanych, które wg fachowców po niewielkich nakładach mogły funkcjonować dalej, wyposażenie oraz urządzenia uległy niestety „rozproszeniu”, a budynki częściowej przebudowie i dewastacji.

[Krzysiu]

Odp: "Osiek - zarys dziejów" - browar

adam16 napisał
... Następnie do kotłów warzelnych zagęszczona melasa (!) przetaczana była do pojemników z sitkami w celu odcedzenia brzeczki piwnej z przeznaczonego na pasze tzw. muta (!) ...

Muszę przyznać, że ten fragment wprawił mnie w euforię
wykrzykniki moje.