huty szkła

[Kałusz]

Cześć.
Na Forum można znaleźć dużo informacji o browarach, etykietach, rodzajach piwa. Dla odmiany chciałem spytać o huty szkła, które przed wojną produkowały flaszki dla browarów. Było ich co najmniej kilka - największe to Jabłonna, Ujście, Feniks Piotrków. Były też mniejsze - Sława Kielce, Nadbużanka, Siedlce, Huta Staszic, Wyszków. Pewnie działało ich dużo więcej, niż wymieniłem. Bardzo trudno znaleźć informacje na temat historii tych firm. Może ktoś z Forumowiczów ma jakieś informacje o "browarnianych" hutach?

[slawekkazek]

Bardzo ciekawy, niepodjęty temat. Może więc dla zachęty kilka ciekawostek o hucie szkła Jabłonna. Huta ta przodowała na polskim rynku, będąc prekursorem w produkcji butelki zestandaryzowanej, w przeciwieństwie do powszechnie stosowanych w latach 20-tych butelek z hut ręcznych, słabej jakości, różnych rozmiarów, etc. Produkcja takich butelek skutecznie hamowała rozwój techniczny browarów, gdyż nie nadawały się one do nowoczesnych linii rozlewniczych - za często pękały. Właśnie w tej kwestii huta Jabłonna prowadziła eksperymenty, udawadniając wyższość własnych butelek typu eksport, których pękało 0.6%, podczas gdy popularne porterówki trzaskały w 100% (dokładnie pękło 1000 na 1000 badanych sztuk). Próby prowadzono na specjalnym aparacie ciśnieniowym skonstruowanym w hucie. W latach 1921 - 22 w hucie prowadzono doświadczenia nad kolorem szkła najlepszego do przechowywania piwa - wynik (jak dla nas) był oczywisty - najlepsze były szkło ciemno rubinowe, praktycznie jednak niedostępne ze względu na konieczność użycia w produkcji.. tlenku złota. Pozostawało szkło oranżowe. Doświadczenie udowodniło fatalny wpływ szkła białego na ówczesne piwo (psuło się znacznie szybciej, skracając okres przechowywania nawet o 15%). W 1929 huta uruchomiła pierwszą w Polsce, w pełni zautomatyzowaną linię produkcyjną firmy Roirant. Niestety, zakończenie inwestycji w hucie zbiegło się z wielkim kryzysem ekonomicznym. Spożycie piwo gwałtownie zmalało, browary myślały o oszczędnościach - pomimo tego huta Jabłonna pozostała liderem wśród polskich hut szkła.

[Stolp]

Na pewno była też w Gdańsku. Załączam skan dołu 2 porcelanek przez nią wyprodukowanych.

[Piwowar]

Ogłoszenie z 1886 roku


Butelki na piwo
wszystkie rozmiary, z najnowszym zamknięciem patentowym lub bez, wysyła w najlepszej jakości, po najtańszych cenach, szybko i w dowolnych ilościach.

Fabryka szkła Huta – Bertha
Głubczyce

[Krzysiu]

stolp napisał(a)
Na pewno była też w Gdańsku. Załączam skan dołu 2 porcelanek przez nią wyprodukowanych.

Błąd logiczny. Huta szkła nie produkowała porcelanek, to całkiem inny materiał i inna technologia. Po prostu nie da się tego zrobić. Prawopodobnie porcelanki pochodziły z butelek należących do wewnętrznej wytwórni napojów gdańskiej huty.

[pieczarek]

Krzysiu napisał(a)
Błąd logiczny. Huta szkła nie produkowała porcelanek, to całkiem inny materiał i inna technologia.

Na "dupkach" porcelanek występuje niekiedy oznaczenie producenta. Najczęściej w moich zbiorach występuje firma:
A.-G. F GLASINDUSTRIE DRESDEN (Spółka Akcyjna Przemysłu Szklanego/Szklarskiego Drezno).
Czyli coś współnego ze szkłem producenci porcelanek jednak mieli. Oczywiście nie znaczy to, koncern od produkcji szkła nie mógł mieć zakładów ceramicznych produkujących porcelanki - najpewniej miał. A może w hucie szkła były oddzielne, ceramiczne linie technologiczne do produkcji porcelanek?

[Krzysiu]

Mało prawdopodobne. Ówczesne huty szkła to z reguły małe zakłady, często niemal rzemieślnicze. Technologia jest tak różna, że nie wyobrażam sobie, jakby można połączyć je w małym zakładzie. Dzisiaj w Polsce nie ma ani jednej fabryki, która łączyłaby te dwie technologie.

Cechy, o których piszesz, pochodzą prawdopodobnie z lat trzydziestych, może późnych (tak było w przypadku Sobótki, którą kopałem masowo). W tym okresie wielu małych hut już nie było i być może jakiś koncern szklarski z Drezna (pytanie do Piwowara - jaki), specjalizujacy się w produkcji butelek, dokupił sobie do kompletu zakład ceramiczny.

[Piwowar]

Hans Steigerwald twierdzi w swojej książce "Formen der deutschen Bierflaschen im Wandel der Zeit", że huty szkła generalnie nie produkowały same zamknięć porcelanowych, tylko zamawiały je u i firm zajmujących się produkcją porcelany. Gotowe butelki huty wysyłały do browarów. Nazwa huty szkła na porcelance była stosowana przed I wojną światową.
Znane mi są porcelanki wyprodukowane w Pieńsku (Penzig)i w Iłowej (Halbau).

[brzeczka]

na Pomorzu działały przynajmniej 2 huty produkujące porcelanki: w Loitz (obecnie Mecklemburg-Vorpommern) i w Szczecinie - firma Rueckera (poniżej) - firma ta produkowała też Mineralwasserapparate, "kije" barowe i wiele innych urządzeń pomocniczych dla branży spożywczej,
poza tym w Szczecinie w latach 1897-1945 działała firma Gustav Hilbert G.m.b.H. Stettin: Chemische Fabrik, Fabrik und Versandhaus fuer die Getraenke-Industrie, firma dostarczała wszelkiego rodzaju maszyny i aparaty dla browarów, rozlewni i hurtowni piwa, wytwórni i rozlewni wód i napojów, gorzelni, wytwórni likierów, skladów i rozlewni wina, od 1905 firma oferuje korki i butelki

[slawekkazek]

kilka dalszych szczegółów o hucie Jabłonna: 18 stycznia 1929 roku wielki pożar strawił wygaszony piec wraz z budynkiem i instalacjami. Jednakże "w przewidywaniu wzmożonego zapotrzebowania butelek w 1930 roku, od paru miesięcy przygotowaliśmy piec rezerwowy, znacznie większy (..) w dniu 1 marca 1930 wznawiamy produkcję butelek tak maszynowaych jak i ręcznych". Z powyższego wynika, iż na potrzeby mniejszych browarów huta produkowała tańsze butelki w technologii ręcznej. Finansowo huta nie poniosła większych strat, bo jako pra
widłowo prowadzona była "zaasekurowana w 100%"
I jeszcze obrazek:

[Kałusz]

huty szkła

Huta Jabłonna była prawdopodobnie największym tego typu zakładem w Polsce.Butelki dla browarów produkowały jednak jeszcze inne huty, i wbrew pozorom było ich sporo. Przejrzałem pod tym kątem swój zbiór flaszek ( już prawie 800 sztuk). Na denkach znajdują się sygnatury następujących hut: Feniks Piotrków , Ujście ( przed 1928 r była to Huta Siemens), Lech Poznan, Nadbużanka ( butelki dla browaru Sznejdera w Łucku), Edwardów Radomsko ( m.innymi dla browaru w Trubakowie), Widok Radom, Sława Kielce, Staszic, Rozwadów, Żółkiew ( butelki dla browaru hr Badeniego w Busku), Falenica Stępniewskiego, Wyszków ( tu ciekawostka: oprócz butelek dla polskich browarów, między innymi dla Haberbuscha i Schiele, Drozdowa, Chorzeli, Bezwoli , huta ta za czasów carskich produkowała flaszki dla browaru w Odessie), Targówek ( sygnaturę tej huty odkryłem na XIX wiecznym "flecie", czyli wyskiej, wysmukłej butelce w kształcie stożka, z browaru braci Pomeraniec w Prużanach).
Na niektórych butelkach widnieje sygnatura "P.P.S." ( np na flaszkach z browaru braci Lipskich w Wilnie), ale nie wiem , jaka to huta.
Hut szkła było więc w II Rzeczpospolitej wiele, tyle tylko, że trudno znaleźć o nich informacje..

[slawekkazek]

Ważne jest jest, o jakim okresie mówimy. Liczebność hut stalesię zmieniała (nie rozminę się z prwdą, jeśli powiem, że stale się zmniejszała). W latach 20-tych i 30-tych ubiegłego wieku bez wątpienia dominującą rolę posiadała huta Jabłonna. Według danych z kwietnia 1930 roku na potrzeby browarów pracowało 11 hut. Drugą co do ważności była huta Feniks z Piotrkowa Trybunalskiego (patz niżej):

[slawekkazek]

Prócz zakresu czasowego ważny jest oczywiście zakres terytorialny. W dyskusji o porcelankach przytaczano obficie przykłady z ziem, które w obrębie Polski znalazły się dopiero po II wojnie światowej. Dane z 1930 roku dotyczą oczywiście obszaru RP.

[brzeczka]

Na Pomorzu, tak jak zauważył pieczarek, najczęściej spotyka się porcelanki z Drezna - kilka wzorów stempla, więc pochodzą z różnych okresów, drugą co do częstotliwości firmą jest huta Stralauera z Berlina, też kilka rodzajów stempla, na korkach szczecineckiego Bergbrauerei Hermann Riemer jako ciekawostka widnieje tłoczenie Czechoslovakia.
Jeżeli chodzi o butelki, to w przypadku butelek z lat 30-tych dominuje sygnatura huty (hut?) drezdeńskiej, pojawia się jeszcze kilka sygnatur (np. koniczynka), których pochodzenia nie znam.

[slawekkazek]

Co nieco o hucie szkła dmuchanego Feniks z Piotrkowa Trybunalskiego - huta powstała w 1923 jako Towarzystwo Akcyjne. "Historia i Kultura Żydów w Polsce" przytacza przykład Feniksa, jako spółki z wyłącznym kapitałem żydowskim, działającej na niwie hutnictwa szklanego, wspierającej działania kulturalne różnych organizacji żydowskich. Co ciekawe, firma istnieje do dziś. Jest przedsiębiorstwem prywatnym, zatrudnia 115 osób, zajmuje się produkcją szkła dmuchanego (obok huty KARA - szkło walcowane - Piotrków hutnictwem szklanym stoi).
Specjalnością huty przed wojną, obok butelek piwnych - były wszelkiego rodzaju szkła farmaceutycze.