huty szkła

[Kałusz]

Dla browaru E. Lipskiego ( to nie był browar braci Lipskich) butelki produkowała huta w Wyszkowie. Oczywiście prawdopodobnie browar ten współpracował z różnymi producentami, ale na butelkach znajdujących się w mojej kolekcji widnieją tylko sygnatury Wyszkowa.

Drugi z browarów wileńskich - Szopen - kupował butelki od hut Jabłonna, Wyszków oraz Siedlce. Jedna z butelek, którą posiadam w zbiorze, ma sygnaturę "Kalw Huta Wilno".

[dekant1200]

W poście, który dzisiaj zniknął, a przepisałem go uprzednio do zeszytu swoich poszukiwań, było wyraźnie napisane braci Lipskich, /to nie moja sugestia/i zainteresowany chciał uzyskać wykaz hut szkła na Wileńszczyźnie. Chcąc być uczynnym – odpisałem. Ponieważ w międzyczasie sytuacja poszukiwawcza producentów butelek dla tego browaru uległa zmianie, pozostały tylko adresy wileńskich hut szkła.

[Piwowar]

Jakoś mnie to wszystko nie pasuje. Ani "Ostiglas", ani "Ost Industrielle Grupp" nie jest czysto po niemiecku.


- Odnośnie sygnaturki na butelce „Ostiglas”.
Polskie huty szkła, które byłe przejęte przez okupanta niemieckiego weszły w skład Ost Industriele Grupp. Tak było np. w 1942 roku z HS w Wołominie. Stąd przypuszczam wyjaśnienie pochodzenia takiej sygnaturki.
- A także sygnaturki w trójkącie i literek nie GGW, ale OGW, moim zdaniem sugeruje to również pieczątka z tamtych lat na przepustce do zakładu jak na fotce, czyli Ost Industriele Grupp Wołomin[/QUOTE]

[dekant1200]

Masz rację, pewnie już wzrok mój nie ten, a pisze jak „byk” OSTINDUSTRIE G. m. b. H.

[dekant1200]

Często padają nazwy różnych hut szkła produkujących butelki. Koledzy, kolekcjonerzy butelek do piwa, nie zawsze mają informacje o źródłach swoich skarbów. Dla przykładu podam, że polski świat przemysłowy w końcu 1925 roku, raptownie nabrał wiatru w żagle i między in. przemysł szklarski. Zaczęły błyskawicznie powstawać nowe huty szkła, w znacznej większości to małe obiekty. Symptomy kryzysu były już odczuwalne w 1928 roku, natomiast stosowane przepisy kredytowe w kraju i w spłatach wyrobów eksportowanych, niektórym hutom szkła nie pozwoliły na dłuższy żywot. W ciągu trzech lat w Polsce uruchomiono nowych 18 hut szkła, oczywiście w tej liczbie, część butelkowych, z których niebawem większość zaprzestało działalności. Dlatego tak cenne są kolekcje butelek z hut szkła, z których kilka nie przetrwało nawet roku pracy. Do nich należą:
- HS Agrest w Wilnie 1926-27 /butelki/,
- HS Wilno – Huta Krakowska 1926-27/butelki/,
- HS Zamość 1926-27/butelki/,
- HS Siedlce 1926- z przerwami/butelki/, po II w.św./między in.butelki/,
- HS Sami Sobie Golicynów pow. Węgrów 1926-27/brak d./,
- HS Mikulicki Łódź 1926-27/butelki/,
- HS Tomaszów Rawski 1926-27/brak d./,
- HS Stella Łódź 1926 -29/butelki/,
- HS Częstochowa 1926-27/butelki/,
- HS Belweder Warszawa 1926-27/butelki/,
-HS Praska Warszawa 1926-27/butelki/,
- HS Białystok 1929-z przerwami/butelki/po II w.św zmiana wyrobu/,
- HS Chełmianka w Chełmie 1929-35/butelki/po II w.św. /but.monopol./od 1949 HS Mira.
/ brak danych/- oznacza brak informacji o produkcji,
Podane lata pracy huty szkła z pewnością pomogą w większości określić rok pochodzenia swojego szklanego skarbu. Moje informacje o danej hucie szkła j/w nie precyzują, czy są to butelki do piwa. W niektórych przypadkach mam nieco bardziej rozbudowane informacje o w/w hutach

[dekant1200]

Produkcja butelki do piwa

Produkowanie butelek do piwa sposobem ręcznym to już historyczna sprawa i w zasadzie niestosowana, chociaż widziałem niedawno podobną – produkcja szklanych zniczy.
Wówczas butelki do piwa, jako produkt typowy, przeważnie wykonywał zespół złożony zazwyczaj z 6 osób.(2 dmuchaczy hutników, pomocnika, odrabiacza główek i 2 bańkarzy). Był to kiedyś i jest nadal sposobem niehigienicznym, ta niewygoda to piszczel szklarska, która przechodzi z ust do ust, Do dzisiaj jest i słusznie podkreślenie faktu, iż mimo stosowania automatów w produkcji butelek jeszcze w połowie XX wieku w Polsce, wyrób wykonany ręcznie przez hutnika miał zdecydowanie większą gładkość powierzchni, czy równomierną grubość ścianek, wytrzymałość mechaniczna itd. przy prawidłowo dobranym zestawie materiałów tworzących masę szklaną. To, co było słychać w przedwojniu o dużym odpadzie, czyli brakach z pewnością nie wiązało się z pracą hutników. Były to przyczyny technologiczne – np. źle dobrany zestaw surowców w sensie materiału czy ilości dla powstającej masy szklanej albo niewłaściwe odprężanie i szereg innych czynników. Hutnik wykonywał butelki z takiego materiału, jaki mu dostarczono

[dekant1200]

Produkowanie butelek do piwa z sygnaturką sposobem ręcznym wykonywano w skrócie j/n.
Bańkarze wykonują bańki, każdy z osobna lub jeden nabiera i walcuje szkło /płytka do walcowania/, a drugi dodmuchuje, wieszają je na wieszaku, dmuchacze nabierają na przestygnięte bańki porcje szkła, przygotowują je z pomocą kształtownika /burgulec/ i podmuchiwania oraz ostatecznie wydmuchując w dwudzielnej formie. O dwudzielnej formie świadczył wygląd samej butelki w tym przypadku do piwa, bowiem z dwóch stron wzdłuż butelki widoczny jest szew, czyli ślad po formie. (Inne butelki o gładkiej powierzchni bez sygnatur na powierzchni czy dnie są obracane w formie podczas dmuchania.) Po otwarciu formy wydmuchane butelki, dmuchacze wkładają do koszyka /urz. do trzymania gorącej butelki/, trzymanego przez siedzącego na stołku odrabiacza, odtrącając je od piszczeli specjalnym pałaszem /żelastwo w kształcie dużego tępego noża/. Odrabiacz zagrzewa końce szyjek butelek w piecu, przy którym jest ta produkcja, bądź w oddzielnym piecyku do zagrzewania / drumli/ustawionym obok podestu, na którym wszyscy wymienieni pracują. Po odpowiednim zagrzaniu końca szyjki butelki, formuje za pomocą kleszczy główkowych /mała jakby foremka/ właściwą główkę butelki, czyli sam jej koniec. A następnie wyrzuca gotową na stolik pokryty warstwa popiołu lub piasku. Z tego stolika po kilka sztuk było odnoszonych do odprężania na widełkach czy łopatkach przez pracowników zwanych odnoszaczami. Odnoszacz miał odpowiedzialną pracę. W zasadzie powinien nosić każdą butelkę oddzielnie do odprężarki, jeśli tego nie robił, a przenosił ich jednorazowo więcej, przyczyniał się do powstawania braków. Bo butelki zbyt ostygały i na skutek naprężeń pękały. Odprężanie to proces, który odbywa się kilka a nawet kilkanaście godzin w zależności od gatunku szkła.

[dekant1200]

Jestem przygotowany by zilustrować ten sprzęt i narzędzia z początku XX wieku, używany do produkcji butelek do piwa sposobem ręcznym, jeśli pojawią się takie głosy. Chociaż taki i podobny używany jest i dzisiaj w hutach szkła np. w produkcji szkła artystycznego czy gospodarczego

[Eszogo1970]

Jestem przygotowany by zilustrować ten sprzęt i narzędzia z początku XX wieku, używany do produkcji butelek do piwa sposobem ręcznym, jeśli pojawią się takie głosy. Chociaż taki i podobny używany jest i dzisiaj w hutach szkła np. w produkcji szkła artystycznego czy gospodarczego

A jak produkowano butelki z pieczęciami?

[dekant1200]

Rozgrzane szkło jest niezwykle podatnym materiałem do wszelkich operacji. Mówimy w dalszym ciągu o starych butelkach produkowanych sposobem ręcznym. Nie można na 100% wykluczyć, że w trakcie powstawania butelki powstawały jakieś dodatkowe ówcześnie znane operacje przy jej formowaniu. Ślad, czyli szew na butelce z sygnaturką przypominającą pieczęć - to robota grawerska wykonana w formie. Dla grawerów wykonanie takiej sygnaturki to przysłowiowa – pestka.

[Cooper]

Wydaje mi się że Eszogowi chodziło o coś innego.
Pieczęcie to wśród kolekcjonerów butelek szklane sygnatury hut/browarów w postaci nałożonego bezpośrednio na butelkę gorącego szkła przeważnie na wysokości szyjki a na nim wyciśniety odcisk z przeważnie inicjałami lub prostym znakiem handlowym. Przypominały średniowieczne pięczęcie lakowe z tym że lakiem było tutaj szkło. Butelki takie generalnie stosowano do czasów rewolucji przemysłowej czyli powiedzmy mniejwięcej do połowy XIX wieku. To czy powstawały dokładnie tak jak napisałem to już się nie upieram bo widzę że większą wiedzę technologiczną ma kolega Dekant.
Jest pewnie grono kolekcjonerów specjalizujących się w zbieraniu wyłącznie takich butelek.

[Eszogo1970]

rozprężanie

O to właśnie mi chodziło, nadal zastanawia mnie jak nakładano szkło do "pieczęci" na gotową już butelkę i ta nie pękała.

[dekant1200]

Nakładanie porcji szkła /w tym przypadku „kropli szkła” w ilości imitującej lak/ na uformowane już b.gorące wyroby i dokonywanie na tym przeróżnych operacji np. przyłożenie do tego odcisku metalowej pieczęci jest możliwe, a nawet pewne.
Otrzymane na priv przykłady utwierdziły mnie w przekonaniu, że tak to było. W dużym powiększeniu widać, że stosowane były dwie różne masy szklane. Drobna porcja sugerująca lak, jest bardziej wypełniona mikro pęcherzykami w stosunku do bardziej klarownego szkła butelki. Co można tłumaczyć, że porcja masy szklanej /lak/mogła być pobierana z innego otworu pieca lub z innej donicy o takim samym zestawie szkła.
Ten sposób otrzymania „pieczęci” na butelce nie wyklucza opisanego powyżej.
Ale otrzymane sugestie stosowania innych technik są raczej niemożliwe do wykonania.
Jako ciekawostkę można dodać, że przed ponad 100 laty już można było produkować pieczęcie np. z innego koloru szkła, powstała też możliwość wtapiania metalu, czy powlekanie innym szkłem. Specjaliści od dawna pracowali nad doborem wspólnego współczynnika rozszerzalności cieplnej, który na to pozwalał. Dotychczas działo się to na zasadzie metody prób i błędów.
Nie wiem, czy są takie przykłady w kolekcjach butelek do piwa.

[dekant1200]

Następna huta szkła nie opisana dotychczas to:
Huta Szklana „Siedlce” Sp. z o.o. w Siedlcach, woj. lubelskie. Teren pod budowę huty szkła został zakupiony w roku 1922 o powierzchni 15965 m2 w miejscowości Gęsi Borek, która została włączona do miasta Siedlce i była zlokalizowana przy ul. Prospektowej 39. Na początku spółka robotnicza miała 18 udziałowców. Wystąpiła w spisie w roku 1926. Przedsiębiorstwo należało do Związku Robotników Szklarskich. Udziałowcami byli przede wszystkim hutnicy szkła, którzy pochodzili z Siedlec, Wyszkowa, Lublina, Warszawy-Pragi, Jabłonny, Rudy Opalin, Kaczym Dole, Lubartowie, Galicynowa pow. Węgrów, Łukowie i Tłuszczu. Po kilku latach pracy huta była poważnie zadłużona i najprawdopodobniej została unieruchomiona w roku 1930. Praca z przerwami. Przed wojną huta była zlokalizowana w Siedlcach przy ul Piłsudskiego 230, a liczba udziałowców została zwiększona do 86, a powołany zarząd występuje także w dokumentach z roku 1949. Huta miała następujący profil produkcyjny: butelki, słoje i szkło gospodarcze. Posiadała budynki murowane, a w hali produkcyjnej stały dwie wanny zmianowe z butami (but – w żargonie szklarskim, element z mat. ogniotrwałego zanurzony w płynnej masie szklanej – kolano 400/90˚) - jedna 4 otworowa a druga 5 otworowa. Huta nie posiadała bocznicy ani wodociągów, kanalizacji i energii elektrycznej. W czasie okupacji pracowała do 1943 roku.

[Leonpraga]

Ogłoszenie z Kur. War. 1843 Huta produkujących butelki porterowe.