Browar Sarnaki

[Norman]

Drogi Panie Darku:
Dzięki Panu dowiedziałem się bardzo wiele o browarze w Sarnakach, który należał do moich krewnych. Maria Szummer z domu Szulc (nazwisko to miało kilka wersji) była siostrą babci mojej mamy (urodzonej w 1914 roku) i jej matką chrzestną. Rodzina Szulców, choć początki miała skromne (może Pan to prześledzić na stronie internetowej mojej rodziny na http://www.pieniazek.com), jeszcze przed I Wojną Światową dorobiła się kilku majątków/folwarków i browarów. Ojciec Marii Szummer Piotr Szulc (mój pra-pradziadek) posiadał browar w Łyniewie, który potem przejął jego syn, Aleksander Szulc. Starszy brat Marii, Marcin Szulc, jest wymieniony w akcie zgonu mojego pradziadka Władysława Wincentego Praskiego i męża siostry Marcina, Marii i Aleksandra Zofii jako piwowar z Brześcia Litewskiego i właściciel hotelu w Warszawie. Czy ma Pan więcej wiadomości o browarach w Łyniewie i w Brześciu Litewskim i rodzinach Szulców/Szummerów?
Kartka, którą Pan zamieścił na stronie browaru w Sarnakach jest do rodziny siostry Marii Anny, której akt ślubu w Wisznicach w 1974 roku z Wojciechem Tarkowskim mam na swojej stronie internetowej. Skąd ma Pan tą kartkę?
Pozdrowienia,
Norman

[henbirofil]

Ciekawostki znależione na stronie o Sarnakach i okolicach.
Na przełomie wieków zubożali w wyniku uwłaszczenia Podczascy rozprzedali majątek. Jednym z nowych właścicieli był Józef Szumer, który w latach 1902 -1905 zmodernizował i rozbudował browar. Udzielał się społecznie, m.in. poważnie przyczynił się do wyposażenia kościółka – pokrył koszt wystawienia tabernakulum. Był członkiem wydziału powiatowego Sejmiku Siedleckiego. W 1918 roku stanął na czele Komitetu Samoobrony, a po rozbrojeniu Niemców został pierwszym wójtem gminy Sarnaki. W 1905 roku powstało Kółko Rolnicze, w 1908 roku – urząd pocztowy, w 1910 – Kasa Oszczędności.
I Wojna Światowa spowodowała kolejny zastój gospodarki. Wycofujący się przed wojskiem niemieckim Rosjanie w 1915 roku zniszczyli browar, a Niemcy, którzy wkroczyli po nich zdewastowali i okradli miasteczko.Po odzyskaniu niepodległości życie gospodarcze i społeczne znów się uaktywniło. Istniejącą wcześniej gminę Chlebczyn przemianowano na gminę Sarnaki i osada stała się centralnym ośrodkiem mieszczącym władze. Była to jedna z większych zarówno pod względem obszaru, jak i liczby ludności gmin w powiecie. Obejmowała (wg. „Kroniki Sarnak” Jana Makaruka): 1 osadę, 19 wsi, 3 majątki wraz z utworzonymi na ich częściach parcelami oraz nadleśnictwo razem 10772 ha. Powstała Straż Ogniowa, Koło Młodzieży i inne liczne organizacje społeczne zakładane przez ludność polską i żydowską. Sarnaki zaczęły się rozbudowywać. Rozwój miasteczka przystopowały dwa wydarzenia. W lipcu 1920 roku Sarnaki kilkakrotnie najeżdżali, ograbiali i usiłowali „skomunizować” bolszewicy. W roku 1927 w sierpniu wybuchł pożar, w wyniku którego całkowitemu zniszczeniu uległa środkowa część Sarnak. Kilkadziesiąt rodzin straciło cały dobytek. Większość pogorzelców była narodowości żydowskiej. Część z nich wyjechała wtedy z Sarnak, część odbudowała domy.
Później, aż do II Wojny Światowej Sarnaki rozwijały się sukcesywnie.. Wybudowano Dom Ludowy mieszczący remizę strażacką i salę ze sceną do przedstawień amatorskich i zabaw. W 1927 roku powstał budynek VII – klasowej szkoły powszechnej. Wcześniej szkoła egzystowała w różnych prywatnych budynkach. W roku 1930 miasteczko liczyło ok. 200 domów mieszkalnych, a liczba ludności sięgała niemal 2 tysięcy, z czego ok. 1400 było pochodzenia żydowskiego. Żydzi praktycznie opanowali handel, posiadali większość sklepów, zarządzali Spółdzielnią Spożywców. Tworzyli gminę wyznaniową, która utrzymywała dwie bożnice: drewnianą i murowaną. Poza rabinem mieli też swojego sołtysa, który reprezentował ich w samorządzie. II Wojna Światowa diametralnie zahamowała rozwój miejscowości. W 1941 roku w pierwszym dniu wojny niemiecko – rosyjskiej Sarnaki zbombardowano. Jedna z bomb spowodowała pożar i znów, jak w 1927 roku, uległo zniszczeniu centrum osady. W spalonej części powstało tego samego roku getto, w którym Niemcy stłoczyli Żydów z Sarnak i przesiedlonych z innych miejscowości. Część osób zdołało uciec z getta i
przy pomocy Polaków uciec za Bug, który stał się granicą państwową. Resztę wywieziono do Treblinki i zgładzono.
Od początku okupacji hitlerowskiej w okolicach Sarnak powstawały drużyny Związku Walki Zbrojnej, przemianowane w 1942 roku na Armię Krajową. W jej skład weszły też oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej. Sławą cieszył się oddział majora „Zenona”, który szczególnie „dokuczył” okupantom. Pod koniec wojny teren Sarnak i okolicy stał się poligonem doświadczalnym dla niemieckich rakiet V2. Wiosną 1944 roku miała miejsce spektakularna akcja przejęcia niewybuchu rakiety V2 i przesłanie jej do Warszawy, a następnie do Londynu, dzięki czemu udało się rozpracować broń, która miała być użyta do zniszczenia stolicy Wielkiej Brytanii. 14 maja 1995 roku odsłonięto w Sarnakach pomnik upamiętniający tę akcję udaną dzięki patriotycznej postawie mieszkańców regionu i poświęceniu oddziałów partyzanckich. Żołnierze Armii Krajowej po odzyskaniu niepodległości ziem wschodnich byli represjonowani przez Siły Bezpieczeństwa wspierane przez formacje NKWD z Armii Czerwonej. Wielu członków AK aresztowano i deportowano do Związku Radzieckiego. Pojedyncze oddziały konspirowały się aż po lata 50-te.Sarnaki po zakończeniu wojny zaczęły powoli wracać do normalności. Liczba ludności drastycznie zmalała w porównaniu z okresem przedwojennym, czego przyczyną była eksterminacja ludności żydowskiej. Pozostali przy życiu mieszkańcy starali się uczynić swoje życie znośnym w trudnych powojennych czasach. Powstała przetwórnia owocowo – warzywna, nadal nieźle prosperował browar. Browar nie tylko produkował piwo. Dzięki siłowni zainstalowanej do poruszania urządzeń browarnych nadwyżki elektryczności trafiały do domów mieszkańców aż do elektryfikacji miejscowości w 1957 r. Studnie głębinowe browaru pozwalały na doprowadzenie wody do wielu domostw. Browar był też przedsiębiorstwem zapewniającym najwięcej miejsc pracy w Sarnakach przez wiele lat. Ostatecznie został zamknięty w 1975 roku. Łączność ze światem zapewniło Sarnakom powstanie przystanku kolejowego. Dzisiejsze Sarnaki przypominają układem ulic, z centralnie położonym skwerem małe miasteczko. Są siedzibą Urzędu Gminy. Gmina ma charakter wiejski, ludność zamieszkuje 32 sołectwa. Wsie mają zwartą kolonijną zabudowę. Większość mieszkańców trudni się rolnictwem. Walory krajobrazowe gminy przyciągające turystów powodują, że wielu mieszkańców zaczęło utrzymywać się z usług dla przyjezdnych Do istniejących już i rozwijających się ośrodków wypoczynkowych w miejscowościach nadbużańskich dołączyły liczne gospodarstwa agroturystyczne. Działają nieduże przedsiębiorstwa prywatne, jak tartaki, fabryczka zabawek, fabryczka opakowań, zakłady usługowe. W Sarnakach działają: Bank Spółdzielczy, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, kościół, szkoła podstawowa i gimnazjum, kilka sklepów spożywczych i przemysłowych, Urząd Pocztowy, placówki kulturalne. Miejscowość rozbudowuje się, głównie w kierunku północnym, w stronę stacji kolejowej. Liczba ludności w gminie na koniec 2008 roku wynosiła 5277 osób. Sarnaki miały w tym czasie 1158 mieszkańców.