Miary pojemności w dawnej Polsce

[Piwowar]

Spotkałem się z określeniem "wiadro" jako miarą pojemności piwa. Nie wiem czy wiadro było powszechnie używane w całym kraju, czy tylko w zaborze rosyjskim, napotkałem też dwa różne przeliczniki:
1 wiadro = 2,3 L
1 wiadro = 12,299 L

Mam nadzieję że ktoś z Was wie więcej na temat.

[pieczarek]

Troszeczkę o wiadrze jako miarze objętości płynów było w temacie "Ceny piwa w dawnej Polsce". Ale tak dokładnie jak Ty, z miejscami po przecinku, nikt nie znał pojemności wiadra.

[Krzysiu]

Wiadro występowało w Polsce jako miara typowo rosyjska (wiedro), a więc w zaborze rosyjskim. Ale także znane było jako miara w Niemczech i na Śląsku (Emmer). Nie mam pod ręką tych miar, bo mam bajzel na twardzielach i nie moge znaleźć.

Komplet informacji na temat miar znajduje się w kultowej publikacji Ihnatowicza "Dawne miary na ziemiach polskich".

[Piwowar]

Dzięki za pomoc. Te 2,3 L to pewnie błąd w druku.

[zgrredek]

Właśnie czytam ,,Bożych bojowników" Sapkowskiego i w przypisach do rozdziału szóstego znalazłem coś takiego:
,,...żejdlik wina kosztuje trzy grosze, a pół pinty piwa pięć pieniędzy..." - żejdlik mieścił około pół litra. Cztery żejdliki składały się na pintę, osiem pint szło na skopek, cztery skopki zawierało wiadro, cztery wiadra dawały beczkę mającą około dwóch i pół hektolitra pojemności.
Wynika z tego, że wiadro miało 64 litry. Opis ten dotyczy Czech w XVw.

[Cooper]

Odp: Miary pojemności w dawnej Polsce

Piwowar napisał(a)
w zaborze rosyjskim, napotkałem też dwa różne przeliczniki:
1 wiadro = 2,3 L
1 wiadro = 12,299 L

Mam nadzieję że ktoś z Was wie więcej na temat.

Z wymienionych przez Ciebie 2 opcji wg mnie była to ta 12,299 l. Na małych butelkach Haberbuscha sprzed 1918 roku jest wytłoczona pojemność "1 / 40" (dosłownie w postaci ułamka zwykłego) i na pewno chodzi tu właśnie o wiadro. Po przeliczeniu daje to 0,307 litra a butelka rzeczywiście jest zbliżona pojemnością do późniejszych butelek 0,3 litra. Myślę że kolega Kałusz też dorzuci tu coś od siebie.

P-Oset napisał(a)

Wynika z tego, że wiadro miało 64 litry. Opis ten dotyczy Czech w XVw.

Nooo tak , ale to było CZESKIE wiadro

[brzeczka]

Niech jeszcze ktoś z głową do matematyki obliczy jak duży był pałąk do tego czeskiego wiadra
swoją drogą, chciałbym zobaczyć średniowiecznego niedożywionego wyrobnika, który grzeje przez podwórze z dwoma takimi wiadrami

[Krzysiu]

O ile dobrze pamiętam, to "boży wojownicy" nie są rozprawą naukową, a powieścią. Nie opierałbym swoich dywagacji na przypisach do powieści.

[pieczarek]

Mnie też troszkę dziwi wielkość czeskiej beczki.
W owym czasie beczka to było nie tylko drewniane naczynie. To było przede wszystkim określenie jakiejś pojemności. Szło od naczyń (objętości) najmniejszych i - drogą kolejnych wielokrotności - kończyło się na największych. Górną granicą tych największych objętości była beczka. Tylko, że nie dowolna, bo już w średniowieczu umiano robić beczki (naczynia) o pojemności setek i tysięcy litrów. Tymczasem za "beczkę" uważano naczynie o takiej pojemności, którym mógł w miarę swobodnie operować jeden człowiek. Po równym, poziomym podłożu jedna osoba przetoczy beczkę o bardzo dużej pojemności, może nawet tysięcy litrów. Ale już nie po pochylni, ani w górę, ani tym bardziej w dół (chodzi o bezpieczne przetaczanie!!!). Nie mówiąc o stawianiu pionowo, lub umieszczaniu na wozach, barkach. Dźwigi w dawnych czasach to były urządzenia stałe. Wózków widłowych nie było w ogóle. Zresztą popularność beczki przez tysiąclecia wiązała się właśnie z łatwością operowania towarem umieszczonym w takim opakowaniu. W miarę łatwo samemu (bez dźwigu, wózka itp) przetoczyć po równym placu wpółczesną blaszaną beczkę z olejami. Ze skrzynią - o wiele prostszą przecież do wykonania - o podobnej wadze jest to dla jednej osoby olbrzymi problem, zadanie niemal niewykonalne.
Dlatego też w dawnej Polsce za pojęciem beczki kryło się naczynie o pojemności 130-160 litrów. A czymś takim potrafi operować nawet współczesny cherlak: położy stojącą beczkę, nawet przetoczy po niewielkiej pochylni, postawi ją z powrotem. Wiem bo sam próbowałem. A z "czeską" beczką o pojemności 250 litrów (i dodatkowych kilogramach samego drewna) mogą być już kłopoty. Dlatego taka pojemność wydaje mi się co najmniej podejrzana.

[Krzysiu]

To nie tak. Nie można porównywać "beczki" jako miary i "beczki" jako naczynia; to zupełnie różne sprawy.

Dla przykładu - beczka nowopruska (Fass) miała np. 256 l. (plus jako opakowanie dębowa beczka - jakieś 300 kg). Dla celów mierniczych dzieliła się na półbeczki (Tonne), ćwierćbeczki, czyli wiertle lub ćwietrnie (Viertel) i achtele (Achtel - 32 l.). Mniejsze opakowania miały nazwy zwyczajowe. Natomiast potocznie "beczka piwa" to był z reguły odpowiednik achtela, lub beczki o połowę mniejszej.

Z kolei cztery beczki składały się na furę (Fuder), a cztery fury na warkę (Gebraude).

Przed miarami nowopruskimi funkcjonowało mnóstwo miar lokalnych o tych samych podziałach, ale różnych miarach, np. warka hamburska sięgała 9000 l, warka berlińska - 6000 l., warka świdnicka - 4300 l. A były i warki mniejsze, poniżej 3000 l. Z prostego przeliczenia wynika, że achtele mogły mieć rozpiętość od 20 do 70 l., przy takiej samej nazwie.

Wiadro niemieckie mieściło się gdzieś w tym podziale poniżej achtela, a przed garncem, ale nadal nie mogę sobie tego przypomnieć.

[zgrredek]

Krzysiu napisał(a)
O ile dobrze pamiętam, to "boży wojownicy" nie są rozprawą naukową, a powieścią. Nie opierałbym swoich dywagacji na przypisach do powieści.

W przeciwieństwie do ,,Wiedźmina" ta powieść jest mocno osadzona w realiach historycznych i na pewno Sapkowski nie wyssał sobie tych wiader i beczek z palca.

[AdamP]

1 wiadro - jak zostało już napisane - to około 12,3 l.od miary tej pochodzi nazwa niewielkiej, dębowej beczki na piwo tzw. "wiadrówki". nazwa ta wywodzi się z XIX w., gdy w Królestwie Polskim obowiązywały miary rosyjskie. Ich pojemność wynosiła od 8 do kilkunastu litrów. Browary i różnego rodzaju rozlewnie piwa, w beczkach tego typu wysyłały piwo głównie do wiejskich sklepików i miasteczkowych piwiarni. Na wsi owe beczki ustawiano dekoracyjnie na ladzie i sprzedawano z nich piwo na kufle. W piwiarniach, jeszcze w czasach II Rzeczypospolitej, panował zwyczaj, że kilka osób do stolika zamawiało wiadrówkę z pompką i ściagali spobie piwo do kufli.

[Krzysiu]

P-Oset napisał(a)
... ta powieść jest mocno osadzona w realiach historycznych i na pewno Sapkowski nie wyssał sobie tych wiader i beczek z palca.

Dla mnie ta powieść jest mocno osadzona w szmalu, uzyskanym z jej sprzedaży, oraz w ignorancji czytelników. To i tak jest powieść, a nie praca naukowa. Sapkowski mógł sobie tam napisać wszystko, bo nie walczy o tytuł naukowy, tylko dochody ze sprzedaży.

[kangurpl]

No to jeszcze trochę namieszam:
1 wiadro = 20 garncy = 80 kwart. 1 kwarta to ok. 0,7 litra.
Co daje nam ok. 56 litrów.
Wg. opracowania "Browar Książecy w Tychach 1629-1999" Jana Pasierbka.

[Twilight_Alehouse]

Krzysiu napisał(a)
Dla mnie ta powieść jest mocno osadzona w szmalu, uzyskanym z jej sprzedaży, oraz w ignorancji czytelników. To i tak jest powieść, a nie praca naukowa. Sapkowski mógł sobie tam napisać wszystko, bo nie walczy o tytuł naukowy, tylko dochody ze sprzedaży.

Ech, i znowu piszesz wbrew swojemu motto... Czytałeś to w ogóle? Jestem między innymi historykiem i z czystym sumieniem mogę stwierdzić, że szczegóły historyczne Sapkowski przedstawia bardzo rzetelnie oraz zgodnie z prawdą historyczną. Nie jest to praca naukowa, ale i nigdy nie miała nią być! Nie mylmy pojęć. Co nei zmienia faktu, że materiał faktograficzny jest prawdziwy.