Szczecin - Browary do 1945

[brzeczka]

Kolejna podszczecińska wieś, w której warzono piwo - Rzędziny - na północny zachód od Szczecina na wysokości Polic, tuż przy granicy państwowej.
Rzędziny – niem. Nassenheide (Nassen-Heide) oznacza mokre wrzosowisko.
Pierwsza wzmianka o wsi pojawiła się w 1284 r. i do połowy XVII w. znajdowała się w rękach znanego na Pomorzu rodu von Ramin.
W 1872 r. majątek w Rzędzinach nabył Henning von Arnim-Schlagenthin, który znacznie go rozbudował. W końcu lat 80-tych XIX w. we wsi powstaje browar dworski wraz z gorzelnią. Firma występuje w spisie browarów i słodowni Europy z 1892/1893, dyrektorem zakładu był niejaki Zander. W 1908 r., po rozwodzie z żoną, hrabia sprzedaje majątek, zabierając do swojej rodowej siedziby w Schlagenthin część urządzeń. Majątek został rozparcelowany – w tym czasie mowa jest jedynie o gorzelni, piwo zaprzestano warzyć najprawdopodobniej na przełomie wieków.
Budynek był trzyskrzydłowy, po wojnie jedno ze skrzydeł rozebrano, dziś jest to niszczejąca rudera.
Poniżej widok obecny budynku dawnego browaru i gorzelni i portret Henninga von Arnim.

[brzeczka]

Szczecin-Grabowo - Stettin - Grabow - do 1900 odrębne miasto, sąsiadujące ze Szczecinem do tego stopnia, że obecna centrala Kredyt Banku powstała pierwotnie na 2 parcelach - 1 leżała na terenie Szczecina, druga w Grabowie.
Dnia 21.01.1360 r. na terenie wsi Grabow założono klasztor kartuzów, fundatorem był książę Barnim III. Klasztor pobudowano na wzgórzu we wsi - wzgórze to należało dotychczas do szczecińskiego klasztoru kartuzów. Obok budowli kościelnych powstały piekarnia, stajnie, stodoły i browar.
Klasztor funkcjonował do 18.05.1538 r., kiedy to na fali reform Kościoła ostatni bracia przekazali klasztor księziu szczecińskiemu. Od tego czasu stał się on rezydencją książąt pomorskich, po przebudowie zwany jako Oderburg - niestety po zamianie klasztoru na siedzibę (drugą) książęcą nie ma wzmianek o istnieniu browaru. Prawdopodobnie rozebrano część pomieszczeń gospodarczych, bo miała to być reprezentacyjna siedziba.
Kolejnym browarem na terenie Grabowa był dopiero browar Siebersa, założony w 1858 r., o czym wkrótce.

[brzeczka]

C.d. Szczecin-Grabowo
Poniższy materiał dotyczy browaru zamieszczonego w spisie M. Friedricha pod nr 2342 i stanowi spis luźno zebranych przeze mnie informacji nt. tego browaru, które wkrótce w większym lub mniejszym stopniu zostaną wykorzystane w powstającej publikacji o podszczecińskich (obecnie dzielnice miasta) miejscowościach Grabow i Bredow, czyli Grabowo i Drzetowo.

Historia browaru grabowskiego rozpoczęła się w roku 1858 kiedy to R. Siebers rozpoczął warzenie piwa na własny rachunek, a obowiązki mistrza piwowarskiego pełnił niejaki Ruffer. W księgach adresowych firma pojawiła się po raz pierwszy w 1859 r., w tym czasie wyznaczona siatka ulic nie posiadała jeszcze własnych nazw. W roku 1865 jako adres browaru podano Gießereistrasse 15 (obecnie Teofila Figlika 15).
Prawdopodobnie w roku 1871 browar przejął grabowski rajca miejski (Stadtrath) August Mater, który prowadził firmę do roku 1889. W owych czasach prowadzenie browaru czy gorzelni przez członków rady miejskiej nie było niczym nadzwyczajnym, a szczególnie w małych miastach piwowarzy zasiadali w ratuszu już w latach średniowiecza.
Browar warzył zarówno piwa górnej fermentacji jak i coraz bardziej popularne piwa dolnej fermentacji. W roku 1875 r. wyprodukowano ok. 6 tys. beczek piwa (1 Tonne = 1 beczka = 112l). Firma prowadziła na terenie posesji własny lokal gastronomiczny, gdzie poza wyszynkiem własnego piwa organizowano zabawy taneczne przy akompaniamencie orkiestry. Kierownikiem lokalu wyszynku był restaurator Schulz, natomiast za jakość warzonego piwa odpowiadał mistrz piwowarski Behle. Najprawdopodobniej w połowie lat 70-tych zainstalowano na owe czasy nowoczesny napęd parowy, browar posiadał także słodownię, produkującą słód wyłącznie na własne potrzeby.
W roku 1889 właścicielem browaru został Ernst Wegner, mistrzem piwowarskim pozostał Behle, natomiast restaurację przybrowarnianą przejął Leukenfeld. W końcu lat 80-tych nowym mistrzem piwowarskim został na kolejne kilkanaście lat B. Bär.
Miejsce zbytu warzonych przez browar piw stanowiło głównie Grabowo i okoliczne nadodrzańskie miejscowości, jednakże starano się pozyskać klientów także w Szczecinie, a w sezonie letnim piwa Ernsta Wegnera były dostępne nawet w Świnoujściu. Chcąc sprostać rosnącej konkurencji browar rozpoczął butelkowanie piwa w nowoczesne butelki szklane o zamknięciu patentowym z wytłoczoną nazwą browaru i zaopatrzone w etykietę określającą rodzaj i nazwę piwa, a także datę i miejsce obciągu, czyli napełnienia butelek. Etykieta umożliwiała także wykazanie osiągnięć browaru w postaci zdobytych na wystawach handlowych medali. Browar Wegnera na szczecińskiej wystawie handlowej w 1898 r. zdobył złoty medal za jakość oferowanych produktów, co miało odtąd odzwierciedlenie na wszystkich etykietach.
W roku 1898 firma przyjmuje nazwę Brauerei zum Greif Ernst Wegner Grabow Am Oder, czyli Browar pod Gryfem Ernsta Wegnera w Grabowie nad Odrą, a jako znak handlowy zaczęto używać herbu miasta Grabowa, czyli „gryfa na szpilce”. Na przełomie 1899 i 1900 roku browar reklamował poprzez ogłoszenia w szczecińskiej prasie codziennej piwa typu pilzneńskiego (Deutsches Pilsener) oraz piwa jasne leżakowe (Helles Lagerbier), a w styczniu rozpoczynano sprzedaż koźlaka (Bock-Bier). Pod ogólnym hasłem Bock-Bier-Fest organizowano wszelkiego rodzaju zabawy, koncerty i bale aż do Wielkanocy. Skrzynka zawierająca 30 butelek o pojemności 0,35l Bocka kosztowała 3 marki, natomiast pozostałe piwa sprzedawano w ilości 36 butelek za 3 marki. Poza tym browar oferował swoje piwa w beczkach, kankach i 5-litrowych syfonach, oferowanych wraz z pompką. Poza tym browar rozpoczął produkcję coraz bardziej popularnych wód gazowanych, lemoniad i bezalkoholowych napojów owocowych.

[brzeczka]

Prawdopodobnie w obliczu konieczności poczynienia znacznych inwestycji, w roku 1901 Ernst Wegner przekształcił firmę w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą Brauerei zum Greif G.m.b.H., a dyrektorem browaru został J. Hagemeister. W związku z przyłączeniem Grabowa do Szczecina browar zamienił dotychczasowy znak handlowy na pomorskiego gryfa, który tłoczony był na firmowych butelkach i umieszczany na porcelanowych zamknięciach. Ostatecznie w dniu 20.07.1905 firma zgłosiła w urzędzie patentowym nowy znak handlowy, przedstawiający pięciopalczastą łapę gryfa ze szponami w tarczy – odtąd znak ten używany był na etykietach i tłoczony na rewersie butelek browaru. Poza tym opatentowano nazwy napojów bezalkoholowych Oderperle i Odergold.
W roku 1908 browar po raz kolejny i ostatni zmienił nazwę na Grabower Brauerei G.m.b.H. (Browar Grabowski Sp. z o.o.). Oferowano piwa typu monachijskiego i norymberskiego, piwo eksportowe (Grabower-Versand-Bier, później Bairisch-Versand-Pilsener), piwa jasne „stołowe” (Grabower-Tafelbier), sezonowo piwo marcowe i koźlaka oraz piwo słodowe (Echtes-Grabower-Doppel-Malzbier, Caramel-Bier), zalecane jako uzupełnienie diety dla matek karmiących, osób osłabionych ciężkimi i długotrwałymi chorobami oraz rekonwalescentów. Część piwa eksportowano. Poza tym browar rozlewał na rynek lokalny piwa renomowanych browarów, min. Berliner Weisse (berlińskie piwo białe), Grätzer-Bier (Grodziskie) czy angielskie portery. Browar chwalił się, że może zaoferować piwa butelkowe z każdego zakątka świata, w tym leżakowanego co najmniej rok portera londyńskiego browaru Barclay, Perkins & Co. Nie rezygnowano również z produkcji i hurtowej sprzedaży napojów bezalkoholowych, wód mineralnych i lemoniad.
W przededniu wybuchu I wojny światowej dyrektorem sprzedaży był Georg Mater (nie wiadomo czy był to potomek dawnego właściciela browaru Augusta Matera), funkcję mistrza piwowarskiego pełnił Max Beu. Browar korzystał zarówno z parowego jak i elektrycznego napędu. Do chłodzenia leżakującego piwa używano 1 agregatu chłodzącego firmy Linde, a roczna produkcja wynosiła ok. 12 tys. hl, co stawiało browar na 8 pozycji w mieście.
Okres I wojny światowej zaznaczył się znaczą reglamentacją podstawowego surowca do produkcji piwa – słodu. Kryzys surowcowy, lawinowa inflacja i ogólne niepokoje społeczne doprowadziły do zaprzestania produkcji, a następnie upadłości firmy w roku 1920.
Firma została przejęta wraz z żywym i martwym inwentarzem przez potężny berliński koncern Schultheiss-Patzenhofer Brauerei A.G. (od 1938 r. Schultheiss Brauerei A.G.), który do roku 1945 prowadził tu skład swoich piw na Szczecin i okolicę. Dyrektorem sprzedaży został H. Schlegel. W latach 30-tych firma oferowała także berlińskie piwa białe browaru Landré-Breithaupt Weissbierbrauerei A.G. z Berlina – za sprzedaż był odpowiedzialny pracujący jeszcze w restauracji browaru Grabowskiego Paul Schalow.
Budynki dawnego browaru nie zostały całkowicie zniszczone w wyniku nalotów i jeszcze na przełomie lat 80 i 90-tych rozlewano tu napoje bezalkoholowe, później min. Handlowano tu hurtowo odzieżą na wagą, a obecnie w pozostałościach dawnego browaru Grabowskiego mieści się skup złomu i metali kolorowych.

Ciekawostką był browar należący do F. Schwabe, który znajdował się przy ówczesnej Lindenstr. 7. Firma prawdopodobnie działała w latach 1887-88 (albo 1889), a w spisach adresowych widnieje w roku 1888. Była to prawdopodobnie nieudana próba założenia browaru typu restauracyjnego, czyli Gasthausbrauerei. Bliższych informacji brak.

[brzeczka]

Bredow - Stettin-Bredow - Szczecin-Drzetowo.
Historia Bredower Brauerei - trochę inna niż u Friedricha (nr 2341), bo:
a - Schoeneberg był właścicielem browaru turzyńskiego - nr 2330, choć nie zgadza się to z historią tego browaru prezentowaną przez Pivarię
b- nie znalazłem W. Pohla w ogóle, a w tym czasie właścicielem był Bass, conajmniej od 1877 Bass & Pichlmayr (inserat w Stettiner Tabeblatt).

Historia browaru drzetowskiego (Bredower Brauerei) nierozerwalnie związana jest z rodziną Bass. W latach 50-tych XIX w. na posesji nr 59 (Drzetowo nie posiadało jeszcze nazw ulic) wyszynk piwa i restaurację prowadził niejaki Bartelt. Na początku lat 60-tych lokal przejął W. Baß (Bass), rozszerzając działalność o warzenie własnego piwa, prawdopodobnie na początku lat 70-tych. Niedługo potem do spółki przystąpił niejaki Pichlmayr. Po nadaniu nazw ulicom firma mieściła się przy Wilhelmstr. 49 (później Bredowerstr. 63, obecnie ul. Rugiańska). Browar produkował początkowo piwa górnej fermentacji, rozszerzając później asortyment o zdobywające wówczas coraz większą popularność piwa dolnej fermentacji.
Przy browarze wybudowano niewielką słodownię, która wytwarzała słód wyłącznie na potrzeby własne browaru. W firmowej restauracji organizowano zabawy, koncerty i spotkania różnych kółek towarzyskich i stowarzyszeń przy akompaniamencie orkiestry wojskowej, a na co dzień pianina. Za funkcjonowanie lokalu i program artystyczny odpowiedzialny był Hugo Seidel, a później Gustav Bergemann. W roku 1877 zabawa zaczynała się o 16:30, wejście kosztowało 15 Pf od osoby, tyle też kosztowała szklanka jasnego piwa. W lokalu organizowało również bale sylwestrowe, od stycznia do kwietnia imprezy pod szyldem Bock-Fest, kiedy to oferowano warzonego w browarze koźlaka.
W roku 1882 poprzez ogłoszenia w ogólnokrajowej prasie branżowej, tj. Allgemeine Brauer und Hopfen Zeitung browar poszukiwał zdolnego czeladnika na stanowisko piwowara. Firma cały czas inwestowała w nowoczesne produkcyjne i tak około roku 1887 wyposażono słodownię w dwupoziomową suszarnię słodu firmy Franz Schaefer z Mühlhausen w Turyngii. Nowością było bezpieczne palenisko oraz wentylacja, a do wyprodukowania 100 kg słodu zużywano zaledwie 24-30 kg węgla, co było podobno rewelacją. Za warzenie piwa odpowiadał w tych latach mistrz piwowarski Kindert, w latach 90-tych zastąpił go Berger.
W trakcie działania firmy Baß przyjmował do spółki różnych wspólników. I tak w latach 1882-1884 w szczecińskich książkach adresowych jako właściciele browaru występują W. Baß i Louis Bahr, od 1885 r. właścicielem firmy została wdowa Marie Baß z domu Friedel, jednocześnie cały czas w prasie lokalnej i branżowej firma występuje pod nazwą Bredower Brauerei Baß & Pichlmayr (czasami też Pichelmayr albo Pichelmair), czyli Browar Drzetowski Baßa i Pichlmayra.
Rok 1904 to kolejna zmiana nazwy na Germania Brauerei Baß & Co., czyli Browar Germania Baß i Partnerzy. Nie wiadomo kto dołączył do spółki, ponieważ jako właściciele wymienienie są Marie Baß, R. Baß i W. Baß (restaurator). W związku z narastającą na rynku piwnym konkurencją i koniecznością ciągłego inwestowania w produkcję w 1905 r. firma zostaje przekształcona w spółkę z o.o. pod nazwą Bredower Brauerei Vulcan G.m.b.H.
Na przełomie 1908/1909 firma po raz ostatni zmieniła nazwę na Stettiner Vereins-Brauerei G.m.b.H. Kapitał firmy wynosił 150 tys. Marek. Firmą zarządzali kupiec Hugo Löwe i Hans Haase, a dyrektorem został Fritz Schubert. Firmową restaurację prowadził W. Baß, a mistrzem piwowarskim został Franz Meyer.
W tym czasie browar warzył piwa jasne i sezonowo koźlaka, które oferowano w beczkach dla restauracji i w butelkach zamykanych na zamknięcie patentowe. Produkowano również wody mineralne, lemoniady i owocowe napoje bezalkoholowe. Browar był także generalnym przedstawicielem renomowanego bawarskiego browaru Rizzibräu A.G. z Kulmbach na całe Pomorze oraz Wschodnie i Zachodnie Prusy.
W roku 1913 produkcja piwa przestała przynosić zyski i ogłoszono stan upadłości. Fritz Schubert, jako likwidator spółki zamknął firmę w roku 1914, a wybuch Wielkiej Wojny prawdopodobnie ostatecznie przypieczętował los firmy. Restauracja i pijalnia piwa W. Baßa funkcjonowała jeszcze do roku 1917.

Za pomoc w zebraniu materiałów dot. Grabowa i Drzetowa bardzo dziękuję Piwowarowi.

[brzeczka]

W 1833 w szczecińskim Adressbuchu (wydanie III od 1830 r.) występują browary:
Bahnemann F. Baumstrasse 984 - do początku lat 60-tych XIX w. numeracja dotyczyła parceli w mieście, a nie kolejnych posesji na ulicy
Bergemans Erben, Inh. C. L. Schleich - Bergemann był najbardziej znanym piwowarem w XVIII w., na tyle znanym, że opiniotwórczym, bo twierdził, że spadek spożycia piwa ówcześni zawdzięczali min. wzrostowi spożycia herbaty, na różne wypowiedzi Bergemanna powołuje się kilka źródeł, niejaki Piwowar (dziękuję bardzo) wynalazł, że browar następców Bergemanna reklamował swoje piwa w Berlinie w 1820 i 1823, literatura wymienia piwo jesienne Bergemanna, Hellmuth Hans Bohrisch (ten Bohrisch!) też wspomina o tym browarze w 1930 r.
Cochoy E.
Eichstaedt
Hofmann
Kreich - kamienice te stoją do dziś: Rosengarten 62-63, pod nr 62 była kanjpa firmowa, a na piętrach mieszkało kilku bogaczy, Kreichowie dzialali w goryelnictwie i piwowarstwie conajmniej od 1840 r. + wczesniejszych zrodek brak )zwariwala mi klawiatura+
Moeder
Malbranc
Scheeffer Gebr.
Schreiber
Dalsze informacje dot, w/w browarników i hurtowni piwa wkrótce...

[mwa]

Ja mam coś takiego (replika) tylko co to za browar?

[pivaria]

To Brauerei Bohrisch, a obecnie "Bosman". Ta replika to pp. kartka pocztowa wydana około 1992 roku w Szczecinie.

[jazajaza]

pytanie o BROWARY szczecińskie

pierwszy raz na forum, więc może mi coś nie wyjść
MAm pytanie dotyczące browarów szczecińskich, a zwłaszcza jednego mieszczącego się do końca II WŚ ( i jeszcze po 45 roku w szczecińskiej dzielnicy żydowskiej LEJBUSZEWO - dzisiejsze Niebuszewo) przy obecnej ulicy Kadlubka w Szczecinie - tam gdzie póżniej mieściła się nieistniejąca już dzisiaj BOTWINA ( dla nie wtajemniczonych - wytwórnia tanich win) - JAK TEN BROWAR SIĘ NAZYWAŁ PRZED WOJNA I PO WOJNIE?????
P.S.- Z tego co zdołałem ustalić to nazwa BOTWINA pochodzi od nazwiska MORDECHAJA BOTWINY - na etykietach pisze tylko im. Botwiny - Kto to był ten Mordechaj to nie wiem, ale może też tak nazywał się BROWAR po wojnie zanim zaczęto produkować jabole ( niektóre były naprawdę dobre) - Czy zachowały się jakieś etykiety z tego browaru??? - może ktoś coś wie ??. Jeszcze raz zapytam na koniec jak nazywał się ten Browar przed wojną i jak po wojnie

[kangurpl]

zajrzyj tutaj

[brzeczka]

Z tą żydowską dzielnicą w Szczecinie to kolega pojechał grubo. Faktycznie, na terenie Niebuszewa w 1945 zamieszkiwało wielu Polaków żydowskiego pochodzenia, była nawet podstawówka wyznaniowa, ale żeby dzielnica żydowska to na wyrost.
Dawna Botwina mieściła się w pozostałościach browaru Paechtera, później słodownia Elysium. Koleżanka z pracy, która na Niebuszewie mieszka od 07.1945 mówiła mi, że budynki były mocno zniszczone.
O początkach piwowarstwa w tym miejscu już pisałem kilka postów wcześniej - Kupfer Muehle (Młyn Kupfera), teraz dorzucę historię tego konkretnego browaru.
W 1856 przy Zabelsdorfer Antheil 37 (Kadłubka) i Coestiner Anthail 1 mieścił się Brauerei Sedladczek & Hirsekorn. C. W. Sedladczek był współwłaścicielem firmy, a E. L. C. Hirsekorn jednocześnie mistrzem piwowarskim. Tuż obok mieścił się ogródek piwny i teatr letni Elysium kupca Weidmanna, który prz okazji odziedziczył po ojcu browar (później Bohrisch).
Od 1858 (7?) właścicielami firmy byli Hirsekorn & Fischer, przy browarze działał wyszynk zarządzany przez niejakiego Modrowa.
W 1865 (od kiedy?) właścicielem był już M. Paechter, Kupfermuehle włączono do dzielnicy Gruenhof, a ulicy nadano nazwę Poelitzerstr. (później Zabelsdorferstr.). On to wniósł browar jako aport do nowo powstającej spółki akcyjnej Stettiner Actien Brauerei "Elysium" 19.05.1871, w której został dyrektorem. Browar warzył do czasu wybudowania nowych budynków przy Elysiumstrasse, później przerobiono go na słodownię, która produkowała także dla innych browarów do 1945 r. Więcej o Elysium było w osobnym temacie.

[brzeczka]

Ciąg dalszy dot. stanu browarów na rok 1883 + późniejsza historia tych firm. Brak informacji o browarach z podszczecińskich miejscowości, później dzielnic miasta (np. Pommerensdorf, Grünhof, Neu-Torney…). Wszystkie zakłady szczecińskie znajdowały się wewnątrz murów miasta-twierdzy, czyli obecnego (zburzonego w 90 % podczas nalotów 1944) Starego Miasta, część ulic nie istnieje.

Bahnemann F. Brauerei, Baumstr. 984 – ul. Kłodna (dawniej Pływacka), w 1856 już nie występuje

Bergemann`s Erben Brauerei, Inh. C. L. Schleich, Schulzenstr. 174 – ul. Sołtysia (dawniej Kaperska)
Browar Bergemanna działał od XVIII w., znane z nazwy jest piwo jesienne Bergemanna, Bergemann przedstawiał pogląd, że spadek spożycia piwa był między innymi skutkiem coraz większej popularności herbaty. W roku 1820 Brauerei Bergemann`s Erben posiadał swoje składy w Berlinie, prowadzili je R. Bettge na rogu Getraudstr. i Rossstr. oraz niejaki Lautersack przy Jägerstr. 52 – reklamowano Doppelbier w beczkach i butelkach. W 1923 r. w Vossische Zeitung firma Dittmann przy Zimmerstr. 78 w Berlinie sprzedawała Bergemann`s Stettiner Doppelbier w cenie 5 groszy za butelkę.
Browar został najprawdopodobniej przejęty (odziedziczony? – źródło H. H. Bohrisch) przez Eichstädta – brak daty przejęcia, w 1856 pod tym adresem działa Eichstädt.

Cochoy E. Brauerei, Frauenstr. 903 – ul. Panieńska, w latach 50-tych już nie występuje

Eichstädt F. Brauerei, Königsstr. 107 – ul. Nad Wodą (nie istnieje) – nr 2328 u Friedricha, działał prawdopodobnie od 1812 (wg Bohrischa).
Co najmniej od roku 1856 to J. Eichstädt Brauerei (wł. T. J. Eichstädt) przy Schulzenstr. 176 – wcześniej siedziba Bergemanna, po nadaniu numeracji dla każdej z ulic Schulzenstr. 26/28
Od roku 1882 (wg Friedricha), a na pewno od 1883 do końca działalności, czyli 1893 właścicielem firmy był B. Eichstädt. W latach 50-tych firma posiadała parcelę przy Pommerensdorfer Anlagen 20 – ul. Chmielewskiego, niedaleko browaru Weidmanna.

Hoffmann A. Brauerei und Weinessig-Fabrik, gr. Oderstr. 63 – ul. Wielka Odrzańska, browar I fabryka octu winnego
W 1856 firmą władał Louis Hoffmann, siedzibę zmieniono na Fraurnstr. 902-903 (13-14, czasem 12-14). Brak wzmianek o produkcji octu. Warzono piwa Feldschloss (typu drezdeńskiego) i Culmbacher (typu kulmbachskiego) (1857), sprzedawano także piwa butelkowane (1859).
W latach 1871-1882 właścicielem był P. Hoffmann (za Friedrichem nr 2332b).

Kreich C. W. Brauerei (Carl Wilhelm), Roßengarten 304-305 (później 62-63) – ul. Podgórna (Friedrich nr 2333a, b, c to nieporozumienie).
Co najmniej od 1856 do 1882 (?) właścicielem był kupiec C. Th. Kreich. Kreichowie posiadali 2 kamienice, w narożnej była restauracja, skład towarowy i mieszkania wynajmowane, w drugiej – browar, obie zachowane. Mistrzami piwowarskimi (1856) byli Höne i Magunna.
Firma upadła w roku 1891 albo 1892 pod zarządem Theodora Kreicha, później kamienice należały do innego kupca.
Pierwszą wzmiankę o rodzinie Kreich znalazłem 15.10.1814 kiedy to: „Magistrat miasta Szczecina sprzedaje gorzelnikowi Karlowi Wilhelmowi Kreich grób na cmentarzu w barbakanie przed Bramą Anklamską, przeznaczony dla jego zmarłej matki za 31 talarów 8 gr Okres ochronny grobu ustala się na 60 lat.”

Mäder C. Brauerei, gr. Wollweberstr. 558 – ul. Tkacka

Malbranc F. Brauerei, Königsstr. 181 – ul. Nad Wodą (nie istnieje), początek i koniec nieznany.
Malbranc Alexander Brauerei, Grünhof, Gartenstr. 6 – ul. Odzieżowa – 1856, w 1858 – adres ten sam, ale brak informacji o warzeniu, początek rozpoczęcia działalności nieznany.
Malbranc J., Bier-Niederlage, Hagenstr. 8, skład Gr. Oderstr. 8 (Wielka Odrzańska) – wcześniej skład Grünhof Brauerei, o którym później; skład działał co najmniej do 1865.
Ze względu na znaczne luki w dostępnych źródłach nie wiem czy w/w Malbrancowie mieli ze sobą coś wspólnego, a smaczku dodaje fakt, że w 1865 na Frauenstr. 32 mieszkał Brauerei-Inspektor J. C. Malbranc.

Scheeffer Gebr. Bierbrauerei, Brantweinbrennerei, Rumfabrik und Destillations-Anstalt, Inh. Heinrich Ludwig und Gustav Wilhelm Scheeffer, Frauenstr. 897 – ul. Panieńska, browar, gorzelnia i destylacja alkoholi i fabryka likierów, w latach 50-tych już nie występuje.

Schreiber C. F. Brauerei, Breitestr. 358 – ul. Wyszyńskiego – potomek Daniela Schreibera – piwowara, który w 1616 r. stanął na czele krwawego buntu mieszczan po tym jak rada miejska podniosła ceny piwa.

[jazajaza]

wielkie dzięki za odpowiedź

[ART]

prośba o identyfikację porcelanek z regionu - wydzielona do odpowiedniego działu:

http://www.browar.biz/forum/showthread.php?t=60074

[brzeczka]

Kontynuując historię piwowarstwa szczecińskiego z początku XIX w. chciałbym rozpocząć od artykułu wygrzebanego z mroków przez Piwowara (i przez Niego tłumaczonego):
Der Bierbrauer Nr. 1 1863
Piwo szczecińskie
"W Szczecinie warzono niegdyś piwo, które było uznawane za kwiat całej Europy i było wysyłane we wszystkich kierunkach świata, a nawet za morze. Jak pisze Ebert w dziele „Bierbrauerei” na str. 133: „aktualnie znika z rynku, ponieważ jego produkcja jest bardzo kosztowna, a poza tym zostało ono wyparte przez coraz bardziej wchodzące w modę i tańsze w produkcji piwa bawarskie. Proces produkcji piwa szczecińskiego do dziś pozostał tajemnicą nielicznych piwowarów, po jego spożyciu możemy powiedzieć jedynie tyle, że należy ono do piw o charakterystycznym, pikantnym smaku, który jednak ciężko jest gdziekolwiek zakwalifikować, ponieważ jest napojem, który należałoby umieścić gdzieś pomiędzy prawdziwym czeskim i angielskim piwem”.
Ponieważ do tej pory nie było nam dane skosztować tego piwa na miejscu, dręczeni niezaspokojoną ciekawością zwróciliśmy się do Szczecina z prośbą o przysłanie nam próbek, o ile jest jeszcze produkowane. Otrzymaliśmy odpowiedź następującej treści:
„Szczecińskie piwo według starej receptury, pod którą to nazwą rozumiemy dawne Bergmannsche piwa, czyli podwójne pszeniczne (Weizen Doppelbier) oraz Fredersdofer, i które było sławne w całym świecie, dziś nie jest już produkowane. Tajemnica produkcji tych piw była pilnie strzeżona przez personel browarów i wraz z wymarciem personelu przestano te piwa produkować. Oryginalną recepturę posiada jeszcze pewien lekarz w Szczecinie, który jest synem byłego mistrza piwowarskiego. Człowiek ten zażądał jednak sumy 50 Talarów za jej zdradzenie. Ja osobiście proponowałem mu już wcześniej bezskutecznie 100 Talarów.”
W wyniku zaistniałej sytuacji, chcielibyśmy dać czytelnikom następującą propozycję:
Właściwie każdy myślący piwowar powinien starać się o to, by posiąść tę tajemnicę, chociażby tylko w celu wzbogacenia swoich wiadomości. Jeżeli zgłosi się 50ciu piwowarów, z których każdy gotów będzie zapłacić 10 Talarów, rozpoczniemy pertraktacje w Szczecinie. Po zakończeniu transakcji, biorący udział piwowarzy otrzymają za pokryciem kosztów powielania kopie receptury. Od nich też będzie zależało, czy zezwolą na opublikowanie jej na łamach czasopisma „Der Bierbrauer”, czy pozostanie ona nadal tajemnicą.
Jesteśmy bardzo ciekaw
1) ile czasu upłynie do zakończenia subskrypcji
2) czy owych 50ciu zainteresowanych piwowarów będzie pochodziło wyłącznie z Niemiec, czy też
3) duża ich część będzie pochodziła ze Szwajcarii, Alzacjii, Holandii, czy Rosji;- czy
4)trzeba też będzie prosić o pomoc Francuzów."
W w/w artykule pojawia się piwo Bergemannsche, czyli z browaru wspomnianego wcześniej XVII-wiecznego piwowara Bergemanna.
W sezonie 1809/10 (podczas francuskiej okupacji) działało 12 browarów, które wytworzyły 29 742 szefli słodu (w tym czasie działało 43 gorzelników), w 1811 działało 11 piwowarów, ale brak informacji ile było browarów - prawdopodobnie mniej, bo Francuzi utrzymywali w mieście kilkutysięczny garnizon, do tego obłożyli mieszczan kontrybucją wojenną.
W 1823 działało tylko 5 browarów, które warzyły: Weissbier, Braunbier, Mannheimer Bier (typu Mumme?), Bergemannsches Herbstbier, Braun-Doppelbier, Weiss-Doppelbier, Schaeffersches Porterbier.
Jak widać z wymienionych, działających w 1833 r. browarów "za Francuza" działały na pewno browary: Bergemanna i Braci Scheeffer.
W okolicach 1700 r. warzono w Szczecinie piwa typu: Bitterbier, Gerstenbraunbier, Gerstenweissbier i Weizenbier.
C.D.N.
W/w informacje pochodzą z "Der Brauwesen in Pommern bis zum Beginn des 19. Jahrhunderts" Walter Tormazin, 1937, za zdobycie kseokopii których wielkie podziękowania dla PIVARII. Niestety część tłumaczenia dot. Szczecina na polski spłonęła wraz z komputerem tłumaczki i jest odtwarzana.