Szczecin - Browary do 1945

[brzeczka]

Ja miałem jakieś zaćmienie gdy pisałem o Wolffie, gdzieś mi dzwonił, ale nie pamiętałem gdzie i nastąpiła blaga.
Wygrzebałem:
2330 - Stettiner Victoria-Brauerei A.G. Turnerstrasse 10/11, po zmianie numeracji 63/64, co pozostało do dzisiaj.
Wg "Das Buch der alten Firmen der Stadt und des Handelskammer Bezirkes Stettin" z 1931 r. browar Viktoria pobudował kupiec Wilhelm Wolff i on nadał nazwę Viktoria-Brauerei. W 1882 ogłosił upadłość i upadłą firmę wykupił Robert Meyer z pracującym dotąd w browarze mistrzem piwowarskim Schreinerem zakładając spółkę jawną (OHG). Wkrótce Schreiner wystąpił ze spółki z powodu choroby i całością zarządzał Robert Meyer. W 1899 do spółki przystąpił Leonard Boehm, pracujący dotychczas w Stettiner Bergschloss-Brauerei. W roku 1900 browar przekształcono w S.A. (A.G.) przy udziale Norddeutsche Creditanstalt. Firma posiadała parcele w Świnoujściu, pobudowała tam maszyny do produkcji lodu, który był wykorzystywany w swoim składzie i sprzedawany innym sprzedawcom piwa i wód i napojów gazowanych. W 1914 browar wykupił inny szczeciński browar Adler-Brauerei C. Lefevre. Wszystko skończyło się w lutym 1920, kiedy to akcje firmy wykupił Stettiner Bergschloss-Brauerei C.G.aA. (w trakcie przekształcenia w A.G.).
Nie wiem skąd wziął się u Friedricha H. Foerster (2330a).
Dzisiaj jestem po lekturze adressbucha z 1865 i tam pod adresem Turnerstrasse 11 widnieje nazwisko Schoeneberg, a to wg Friedricha browar 2341a w podszczecińskim (wtedy) Drzetowie (Bredow)
Jeszcze inną historię podaje pivaria, gdzie browar założył niejaki Hermann Koch w 1863, następnie właścicielem był Ortmann (wg Friedricha 2336), po którym nastał Wolff, który następnie wszedł w spółkę ze Schreinerem, co nie pokrywa się z informacjami z w/w "Das Buch..." i konia z rzędem jak było.
Nadal brak mi wglądu w adressbuchy z lat 1860-64 i 1866-82, może w jakimś mieście stoją takowe w bibliotece?

[brzeczka]

2344
f, g - przemyślałem sprawę z nachodzącą się działalnością browarów von Seydlitz-Kurzbach i Gastwirte... w latach 1908-1911 w tych samych budynkach i myślę, że może nie być błędem adressbucha umieszczenie obu firm pod tym samym adresem, do zamknięcia br. Seydlitz`a firma Gastwirte... miała swój punkt zbytu pod adresem Poelitzerstr. 28a, punktu tego nie wymienia się po upadku firmy Seydlitz`a
prawdopodobnie związek restauratorów po prostu miał umowę z browarem, a po jego upadku sam zajął się warzeniem na własne potrzeby
podobnie było w przypadku firmy Kannenbier-Versand G.m.b.H. (jednocześnie używano nazwy Kannenbier Ges.-m.b.H.), która mieściła się przy Preussischestr. 44, a w 1913 przeniosła się na Pommerensdorferstr. 16, czyli na teren browaru Bohrisch`a i od wtedy reklamowała się jako główny dosatawca piwa Bohrisch`a w kankach, butelkach i syfonach (obciąg w browarze) oraz hurtownia wód gazowanych, mineralnych i napojów bezalkoholowych oraz piw: Weissbier, Graetzer, Porter, Ale, Malzbier i Koestritzer Schwarzbier
firma Kannenbier działała na terenie browaru do lat 20-tych i cały czas sprzedawała pod swoją marką

[brzeczka]

2335
Browar Wilhelma Meyera działał od roku 1864.
W roku 1865 poza browarem Wilhelma Meyera "w piwie siedział" jeszcze jeden Wilhelm Meyer, który przy Rosengartenstr. 67 (Podgórna) i Schulzenstr. 17 (Sołtysia) handlował piwami krajowymi i zagranicznymi oraz produkował likiery (Rosengarten).
Niejaki G. Meyer był mistrzem piwowarskim w browarze przy Turnerstrasse 10/11 (jagiellońska - później Victoria-Brauerei) - z ustaleniem właściciela są problemy, bo jest kilku kandydatów na właściciela firmy w tym czasie i kilka dat założenia firmy

[brzeczka]

browary c.d.:
2326
dzisiejszy Bosman: Pommernsdorfer Anlagen 29, po wytyczeniu ulic Pommernsdorfer Strasse 16, czasami 14/16, 16/17, pod nr 19 znajdował się dom mieszkalny Weidmanna, później matecznik Bohrischów
- Julius Albrecht Weidmann 02.05.1845-1860(?)
- F. Gustav Th. Weidmann 1860-1861
- J. Bohrisch Bairische Bier-Brauerei 05.1861-1904
- J. Bohrisch Bairische Bier-Brauerei A.G. 1904-1920
- Bohrisch Brauerei - Conrad Brennerei A.G. 08.1920-1928
- Bohrisch Brauerei A.G. 1928-1945
Julius Albrecht Weidmann wystąpił do magistratu o zgodę na budowę browaru 12.05.1844, pozwolenie na produkcję piwa uzyskał w dniu 02.05.1845, jednakże produkcję rozpoczęto dopiero w roku 1848 ? od tej daty browar liczy swoją historię

[brzeczka]

kontynuując temat mapek dorzucę fragment planu miasta z 1897 r., na którym zaznaczono browar Bock - inne browary albo nie zostały zaznaczone, albo nie ujęto ich na planie, bo wtedy nie było to miasto: dalsza część Gruenhof czy Pommernsdorf-Pomorzany

[pivaria]

jak było?

Brzeczka napisał

Jeszcze inną historię podaje pivaria, gdzie browar założył niejaki Hermann Koch w 1863, następnie właścicielem był Ortmann (wg Friedricha 2336), po którym nastał Wolff, który następnie wszedł w spółkę ze Schreinerem, co nie pokrywa się z informacjami z w/w "Das Buch..." i konia z rzędem jak było.

i dalej

W roku 1865 poza browarem Wilhelma Meyera "w piwie siedział" jeszcze jeden Wilhelm Meyer, który przy Rosengartenstr. 67 (Podgórna) i Schulzenstr. 17 (Sołtysia) handlował piwami krajowymi i zagranicznymi oraz produkował likiery (Rosengarten).

AD 1 - Moja informacja pochodziła bezpośrednio ze źródła czyli z zachowanych kronik znajdujących się dziś w szczecińskim "Polmosie", który urzęduje w budynkach po byłym browarze "Victoria".

AD 2 - Co do Wilhelma to (nie wchodzę w polemikę co do ich ilości), ale chcę powiedzieć, że kiedyś miałem dylemat podobny co do ich ilości. Okazało się, że to nie chodzi o kolejnego Wilhelma Meyera lecz o Wilhelma Beyera. Brzmi podobnie a znaczy co innego...
Może i tu zachodzi ten sam cassus?

[brzeczka]

Wilhelm Beyer był jedynie sprzedawcą piwa i (producentem?) wód gazowanych w wieku XX

[brzeczka]

Jako ciekawostkę podam, że w 1911 w jednym ze szczecińskich lokali następująco kształtowały się ceny piwa:
piwo kuflowe (jasne, ciemne, dolnej fermentacji) - 18-25 Pfg. w zależności od pojemności,
Weissbierglaesser - 20 Pfg. za pokal, nie wiem jak pojemność, pewnie 0,3 l, zawsze podawan jest jedynie szklanka,
Graetzer Tulpen - 25 Pfg. - pucharek Grodzisza, pewnie też 0,3 jak powojenny.
Ceny te są cenami standardowymi, skrzynka piwa w hurtowni albo bezpośrednio od browaru kosztowało średnio 2,50 - 3,50 Mk za skrzynkę (na Pomorzu 30 butelek ok. 0,33 l).
Dla przykładu w tymże roku 1911 w Dziwnowie (Ost-Dievenow, Dievenow) nad morzem piwo w największym domu zdrojowym nad Bałtykiem kosztowało 15 Pfg. za szklankę (brak pojemności), a Praelatenbraeu kamieńskiego browaru braci Voerkelius kosztowało 30 Pfg. za szklankę.

[Jerzy1960]

'Polska Agencja Prasowa PAP, Oddział Zachodnio - Pomorski w Koszalinie. Koszalin 24.10.45 Szczecin, PAP. Zarząd Miejski w Szczecinie przejął od radz. władz wojsk. browar, który jest jednym z największych browarów na terenie Pomorza Zach. Browar ten posiada doskonałe, nowoczesne urządzenia. Jednocześnie przejęto zapasy chmielu, wystarczające na produkcję półroczną, oraz zapas piwa w ilości 70 tys. litrów." Za "Szczecin w Dokumentach 1945" KAW Szczecin 1980.

[brzeczka]

Przejżałem ostatnio moje różne zapiski pomorskie i wypisałem trochę nazwisk związanych z piwowarstwem, a mianowicie adresy zamieszkania pracowników różnych browarów.
Pracowników usystematyzowałem wg ulic, co zazwyczaj określa, w którym browarze pracowali np. Pommerensdorferstr. czy Verbindungsstr. to pracownicy browarów Bergschloss i Bohrisch, Taubenstrasse to Tivoli...
Obok w nawiasach podałem lata, w których znalazłem tych ludzi.

Bredowerstrasse 63 / Wilhelmstrasse 2 (Bredow):
Baß M. – Brauereibesitzer (>1895<) - rodzina Baß` ów władała browarem kilkadziesiąt lat
Baß W. – Restaurateur (>1907<) - prawdopodobnie tyle zostało z dawnej własności, bo w tym roku właścicielem był Brauerei Vulcan G.m.b.H.
Ehrke – Restaurateur (>1895<)
Gallenkamp F. – Braumeister (>1907<)
Gräutert – Braumeister (>1895<)

Chausseestr. 47 (Züllchow) - Züllchower Brauerei:
Hartwig F. – Bierfahrer (>1906-1909<)
Hunsieker H. – Bierfafrer (>1906-1909<)
Röpnack R. – Bierfahrer (>1906- 1917<)

Gießereistrasse 15 (Grabow) - Wegner/Zum Greif/Grabower Brauerei:
Behle – Braumeister (>1895<)
Leukenfeld – Restaurateur (>1895<)
Wegner Ernst – Brauereibesitzer (>1895<)

Lindenstrasse 9:
Thiel Johann – Braumeister (>1907<)

Mühlenstrasse - skrzyżowanie z Warsowerstrasse (Johannisbergbrauerei)
2 - Nelle Willy - Brauereibesitzer (1905-1909)
Krüger E. - Restaurateur - pod tym adresem mieściła się restauracja, ogródek piwny i tutaj sprzedawano piwa browaru, obecnie stoi tu min. kościół
Six A. - Braumeister
3 - Nelle Willy - piękna willa właściciela browaru, wcześniej mieszkał tu też Wilh. Meyer, budynek zachowany
Hannemann F. - Bierfahrer

Pommerensdorferstrasse:
3 – Roger R. – Brauer (>1910<)
Schmidt – Brauer (>1895<)
4 – Richter P. – Brauer (>1907-1910<)
Winkelmann F. – Bierverlager (nie wiem, z którym browarem był związany - 1910)
5 – Rüchbath – Brauer (>1895<)
6 – Alter R. – Brauer (>1907-1910<)
7 – Meister F. – Brauführer der Stettiner Bergschloss-Brauerei K.G.a.A. (>1907-1910<)
11 – Freitag F. – Bierfahrer (>1910<)
Hellbig W. – Brauer (>1910<)
Lehmann G. – Brauer (>1907-1910<)
Luhm G. – Brauer (>1907-1910<)
Noack H. – Bierfahrer (>1910<)
Schmidt H. – Brauer (>1907-1910<)
Schwarz A. – Brauer (>1910<)
12 – Baumgart A. – Brauer (>1910<)
Schmidt Heinrich – Brauer (>1906-1907<)
Schmidt R. – Brauer (>1907-1910<)
13 – Breslich F. – Brauer (>1910<)
Helbig W. – Brauer (>1907<)
Schmidt A. – Brauer (>1907<)
16 – Dankhoff – Braumeister – Bohrisch (>1895<)
17 – Genrich H. – Brauer (<1907<)
17a – Cosic R. – Brauer (>1907<)
Cornéer R. – Brauer (>1910<)
Treut A. – Brauer (>1907<)
18a – Raschke R. – Brauer (>1910<)
Voit L. – Brauer (>1907-1910<)
Wobig W. – Bierfahrer (>1907-1910<)
18c – Tscheirswitz A. – Oberbrauer (>1910<)
23 – Böhm – Braumeister – Bergschloss (>1895<)

Pölitzerstrasse 39/40 (1907-1910):
Arndt F. – Brauerei-Direktor - do 1904 Arndt` owie byli posiadaczami browaru
Kluck G. – Direktor
Erbe K. – Okonom
Luter H. - Braumeister
Schwarzkopf Arthur – Direktor, w 1906 wskazany jako Geschäftsführer
Troike A. – Brauereidirektor (wtedy Bohrisch-Brauerei Conrad-Brennerei A.G. – 1926)

Taubenstrasse:
1 – Berg – Bierfahrer (>1895<)
Laak – Bierfahrer (>1895<)
Kuhthal – Bierfahrer (>1895<)
2 – Leege F. – Bierfahrer (>1907-1909<)
4 – Fleischer Otto – Brauereibesitzer (>1895-1909<)
Fleischer Hermann – Brauerei-Direktor (>1907-1929)
Heinrich Richard – Direktor (Rückforth-Tivoli Werk A.G. – 1930)
Hensel W. – Bierfahrer (>1909<)
Höhne K. – Brauereiwächter (>1907-1909<)
Müller A. – Oberbrauer (>1907-1909<)
Müller H. – Braumeister (>1895-1909<)

Turnerstrasse 10/11, później 63/64 - Stettiner Brauerei Victoria:
Hahn – Brauereimeister (>1895<)
Malchow – Restaurateur (>1895<)
Meyer G. - Braumeister (>1865<)
Schöneberg E. - Brauereibesitzer (>1865<)

Verbindungsstrasse (Pommerensdorf) – ul. Szpitalna (>1906-1907<):
21/22 – Schmidt Alois – Brauer

Warsowerstrasse:
46 - Wilh. Meyer Johannisbergbrauerei - wjazd do browaru
47 - Flaischer Otto - kamienica należała do właściciela browaru Tivoli, budynek zachowany, widać nawet nr 47

Zabelsdorferstrasse - Elysium:
30p – Peter K. – Bierfahrer (>1907<)
41 – Nitsche K. – Braumeister – Elysium (>1907<)

Informacje te nic nie wnoszą nowego do tematu, ale to taka ciekawostka.

[pivaria]

Dobra ciekawostka!

[brzeczka]

Ciekawostek ciąg dalszy...
W dniu dzisiejszym zaopatrzyłam się w antykwariacie w fantastyczną pozycję pt. "Regesty dokumentów miasta Szczecina z lat 1243-1856" - jest to zbiór opisów i tłumaczeń 462 dokumentów, które zaginęły bezpowrotnie (odzyskano 1) w 1942 roku.
Znalazłem tam kilka dokumentów traktujących między innymi o piwie, a oto wypisy:

1493 25 września Szczecin:
„Jan arcybiskup Lundu, prymas szwedzki i legat papieski oraz Paweł Laymand rycerz i ochmistrz króla duńskiego zawierają w domu Piotra Holtussa burmistrza Malmö w obecności Olafa Petri wójta królewskiego i innych rajców umowę pojednawczą z Bertramem Sonnenbergiem, wójtem szczecińskim w Falsterbo (osada na cieśniną Sung, ok. 50 km od Malmö). W myśl umowy mieszczanie szczecińscy za wywiezienie i sprzedanie wyrzuconych przez morze towarów należących do Jana arcybiskupa i Pawła Laymanda zobowiązują się dać im odpowiednie odszkodowanie: do nadchodzącej Wielkanocy, 2 łaszty warzonego piwa…”

1494 29 września Lund:
„Jan arcybiskup Lundu, prymas szwedzki i legat papieski oraz Paweł Leymand rycerz i ochmistrz króla duńskiego potwierdzają odbiór…2 łasztów warzonego piwa…” - jak widać prymas i ochmistrz popili ciut na koszt szczecinian.

1535 23 kwietnia Szczecin:
„Sędziowie polubowni jerzy von Eberstein Hrabia z Nowogardu, Jobst von Dewiz z Dobrej zarządca wołogoskich dóbr książęcych, Jakub Wobese z Żelkowa zarządca lęborskich dóbr książęcych, Krzysztof Lorbeer burmistrz strzałkowski i Franciszek Wessel rajca strzałkowski ustanowieni przez Barnima XI i Filipa I książąt pomorskich, wydają wyrok w celu zakończenia wieloletniego sporu pomiędzy dworem książęcym a Szczecinem stanowiący co następuje:…10. Pozostaje w mocy do dnia św. Marcina (11 listopada) zakaz sprowadzania do Szczecina pasewaldzkiego piwa (Pasewalk).Po tym terminie może być ono przywożone tylko przez duchowieństwo…”

1571 21 lipca Szczecin ratusz:
„Sędziowie polubowni…rozstrzygają spór pomiędzy Szczecinem a Policami…Police uznały zwierzchnictwo Szczecina…Każdego roku Police dostarczą 400 sągów (1 sąg – ok. 2,6 m3) drewna otrzymując za każde 25 sągów 1 beczkę piwa…”

1667 22 lutego Wołogoszcz (Wolgast):
„Rząd szwedzki w Wołogoszczy nadaje swojemu kanclerzowi Celestynowi von Sternach dla odziedziczonych przez niego po teściu bud przy ulicy Wielka Łasztowa (Große Lastadie - dziś ul. Energetyków), zwanych „der güldene Ring” prawo warzenia piwa, warzenia soli, założeniu straganów oraz prowadzenia zajęć miejskich, bez uszczerbku dla miasta.”

1755 21 października Szczecin:
„Magistrat miasta Szczecina, jako patron klasztoru św. Jana w Szczecinie, przekazuje w dziedziczną dzierżawę, w celu założenia wytwórni ałunu, witriolu i saletry, Karolowi Gottliebowi Schuppe jako dziedziczny majątek na prawach czynszowych 300 mórg lasku klasztornego koło wsi Podjuchy (Szczecin-Podjuchy – Podejuch), położonego na południe obok zakładu zwanego Zdroje (Szczecin-Zdroje – Finkenwalde)…Ponadto ustala się co następuje:…3. Właściciel zakładu otrzymuje prawo polowań i warzenia piwa…”

1750 25 lipca Szczecin:
„Magistrat miasta Szczecina przekazuje w dziedziczną dzierżawę byłemu egzekutorowi rejencyjnemu Janowi Krystianowi Schwanck ze Szczecina, jako dziedziczny majątek na prawach czynszowych, którego prawo pierwokupu zachowuje miasto, rozlewiska rzeki Krępa…(okolice wsi Jedliny i Święta niedaleko ujścia Odry do Zalewu Szczecińskiego nad Krępą)…J. K. Schwanck otrzymuje prawo założenia browaru, gorzelni i młyna oraz polowań…”

W innej pozycji o podszczecińskiej wsi Jasienicy (można dojechać autobusem MZK z samego centrum Szczecina) znalazłek kilka ciekawych informacji.
Jasienica – wieś na północ od Polic, obecnie część Polic.
Prawdopodobnie w roku 1328 do Jasienicy sprowadził się zakon braci augustian, zwanych też często wiktorynami (z kongregacji św. Wiktora z Paryża). W jednym z listów proboszcza Eckharda do biskupa kamieńskiego Jana I opisującego pożar z roku 1333 wynika, że przed pożarem w skład zabudowań klasztornych wchodził min. browar. Energiczny proboszcz Eckhard wkrótce odbudował klasztor. Zakon prowadził w okolicy także kilka karczem.
W roku 1535 w wyniku ruchów reformatorskich zakon rozwiązano, a wszystkie dobra zakonne przejęła rodzina książęca ze Szczecina. Brak jest informacji czy książę pomorski kontynuował tradycje piwowarskie.
Po ustaleniu Pokoju Westfalskiego w 1648 r. (po wojnie 30-to letniej) poklasztorny majątek stał się własnością namiestnika króla szwedzkiego, marszałka polnego Steno Bielke, który całkowicie przebudował zespół poklasztorny przekształcając do na siedzibę administracji i wybudował od podstaw nowy zespół zabudowań gospodarczych, w skład którego wchodził browar.
W 1720 r. po pokoju w Sztokholmie majątek przejęło państwo pruskie, jednakże brak jest informacji o browarze.

[brzeczka]

Najbardziej zagęszczoną browarami dzielnicą od połowy XIX w był Grünhof – Zielony Dwór, obecnie część dzielnicy Szczecin-Niebuszewo. Nazwę swą dzielnica przyjęła od znajdującego się na tym terenie od 1591 r. majątku rodziny Wolff, który w 1817 r. został nazwany Grünhof.
Jeszcze w XVII w. nad potokiem Osówka (wtedy Klingen Beck – Dzwoniący Potok) wybudowano Kupfermühle – Młyn Kupfera (okolice dzis. ul. Ofiar Oświęcimia), nieco później Malzmühle – Młyn Słodowy, przed II w. św. znana restauracja nad jez. Rusałka, przez które przepływa Osówka.
Obok młyna Kupfera istniał drugi budynek, w którym warzono i sprzedawano piwo. Oba budynki zostały spalone podczas wojny północnej w 1713 r. Po wojnie właściciel młyna odbudował także browar, na którego piwo był zbyt, bo dzielnica była popularnym wśród mieszczan wypoczynkowym przedmieściem. W 1813 podczas oblężenia Szczecina budynki zostały ponownie spalone, w 1814 odbudowano młyn, ale nie ma już w tym czasie o browarze. Z czasem teren młyna rozparcelowano. W 1838 r. jeden z właścicieli młyna w jego pomieszczeniach otworzył kawiarnię Elysium i Ogród Letni, od którego nazwy swe wzięły browary późniejsze Elysium i Tivoli.

[brzeczka]

Pisząc o browarach Szczecina jakoś wszyscy (piszący) zapomnieliśmy, że w skład Szczecina od roku 1939 (z przerwami 1945-1948) wchodzą prawobrzeżne: miasto Dąbie (Szczecin-Dąbie) i wieś Podjuchy (Szczecin-Podjuchy). I tak:
Altdamm - Dąbie, Dąb, Dąb Stary, dziś Szczecin-Dąbie)
Browary wg M. Friedricha:
Hahn A. - 1890-1894
Thiele O. - 1894-1906
Loebel A. - 1906-1910
Nie znalazłem źródeł potwierdzających te lata, ale w 1915 A. Loebel już nie prowadził browaru, a jedynie hurtownię piwa pod swoim nazwiskiem (Bierverlag)
Sprzedawcy piwa w Altdamm:
- Bauermeister F. Bierverlag - od 1919 do?
- Bohrisch j. A. G. in Stettin Niederlage - skład conajmniej od 1915 do końca (1945)
- Frommberger Pauline Bierverlag & Mineralwasser-Fabrik, Muehlenthorstr. 19 -
znaleziona w 1915, później Frommberger August Bierverlag - conajmniej od 1918 do
1919 - rok zakończenia działalności nieznany
- Loebel A. - wcześniej browarnik wg. M. Friedricha, w 1910 do 1915 Bierverlag przy
Muehlenstr. 19, póxniej conajmniej od r. 1918 do 1919 firmę prowadziła luise Loebel z
domu Greifenberg, koniec działani firmy nieznany
- Opitz Paul - najbardziej znany dąbski sprzedwca, conajmnie od r. 1915 jako Bierverlag
& Mineralwasser-Fabrik przy Fuerstenstr. 31 - ul. Dziennikarska, później conajmniej od r.
1931 do 1945 jako Biergrosshandlung & MWF przy Barnimstr. 7 - ul. Glazurowa
- Pollnow O. Bierverlag - działał w 1915, początek i koniec działalności nieznany
- Stettiner Vereinsbraurei G.m.b.H. Niederlage - nie wiem od kiedy, ale do końca
działalności browaru tj. 1914
Poza tym wodami handlował Franz Luck (+destylacja alkoholi) w latach 1915-1938 (znalezione w źródłach). Jest jeszcze znany tylko z porcelanki Heinrich Weinlandt

Podejuch - Podjuchy, od 1939 Szczein-Podjuchy
Wg. M. Friedricha niejaki Gustav Jahnke prowadził browar przy Bahnhofstr. 24 (ul. Metalowa) w latach 1805-1908, ale ja w adressbuchu z 1910 znalazłem Jehnke` go jako Brauereibezitzer...nie wiem kiedy Jahnke zaprzestał warzenia, ale pod tym samym adresem w 1919 znalazłem Augusta Jahnke jako przedstawiciela berlińskiego browaru Engelhardt, a od roku 1924/1925 do 1929 przedstawicielstwem berlińskiego browaru zarządał Franz Affeldt (rzadkie butelki, a Jahnke` go ultrarzadkie) - później reprezentację browaru Engelhardt` a przejęła jedna z większych firm szczecińskich Neubauer & Wilke G.m.b.H., mająca siedzibę na wprost dworca Szczecin-Niebuszewo (alianci nie lubieli tego lokalu i wyprostowali do poziomu gruntu jak całą Nieckę Niebuszewską).
Poza wyżej wymienionymi piwem w Podjuchach handlowali:
Draeger F. - odnaleziony w 1915
Zeden Siegfried Bierverlag & MWF - także w 1915

[brzeczka]

Sprostowanie: Gustav Jahnke warzył wg Friedricha w latach 1905-1908 a nie jak podałem 1805-1908