Porcelanki i zamknięcia butelek

[Bentius]

Czy ktoś z Kolegów orientuje się, kiedy wprowadzono do użytku pałąkowe i dźwigniowe zamknięcia butelek? Chodzi o najczęściej spotykane pod koniec XIX i w pierwszej połowie XX wieku zamknięcia butelek piwnych, których częścią były kolekcjonowane przez nas dziś tak chętnie porcelanki. Tego rodzaju zamknięcia musiały zostać kiedyś-tam opatentowane, w związku z czym - jak sądzę - powinna też istnieć dokładna data ich wprowadzenia do użytku.

[Piwowar]

Zdaje się że widziałem reklamy takich zamknięć już koło 1875 roku, ale musiałbym sprawdzić.

[Krzysiu]

Już kiedyś pisałem, że w serialu "Północ - Południe" jest scena, gdy kadeci Hazard i Maine, jadąc pociągiem, popijają coś z butelki zamykanej porcelanką, a działo się to w 1848 r. Film był zrobiony z ogromną dbałością o szczegóły historyczne, więc mniemam, że takie zamknięcie znane już było w czasie wojny amerykańsko - meksykańskiej.

[Bentius]

Co do amerykańskiej dbałości o szczegóły historycznej - różnie to bywa. Dyskutujmy poza tym o naszej kochanej Europie Środkowej.
Paul Knobel, autor publikacji "Geschichte der Bierflasche" wydanej przez Brauerei Hürlimann w 1988 roku (oryginału niestety nie posiadam) sugeruje, że zamknięcia pałąkowe pojawiły się dopiero po roku 1890. Do tego czasu butelki piwne były zamykane czopem z kauczuku (Hartgummi) lub korkiem.
Mam wątpliwości co do daty "1890", potwierdzam natomiast, że jeszcze w latach 70-tych XIX wieku na moich terenach zamykano butelki piwne korkami lub trzpieniami. W Olsztynie w roku 1878 jeden z kupców powiadamiał swych klientów, że dbał będzie aby każda butelka z prowadzonego przez niego składu piwa posiadała jego etykietkę (!!!) oraz wypalone na korku jego nazwisko. Widzimy przy okazji skąd wzięły się znaki własności i oznaczenia firmowe na późniejszych porcelankach.
Zwyczaj ich umieszczania na zamknięciach butelek musiał mieć długą tradycję, przeniesioną być może z butelek w jakich sprzedawano wina (tradycja istniejąca do dziś) i inne napoje alkoholowe. Zwróćmy uwagę, że istnieje spora grupa starszych butelek piwnych, których kształt do złudzenia przypomina butelki winne. Także głębokie, wklęsłe dno najstarszych szklanych flaszek do piwa wydaje się odwzorowaniem tamtych butelek (być może związane jest to jednak również z odmienną technologią produkcji zawartego w nich piwa - ktoś sugerował mi kiedyś, że piwo w nich zamknięte dojrzewało podobnie jak szampan). To byłby już jednak odrębny wątek - warty chyba wydzielenia.

[Piwowar]

Wklęsłe dno w najstarszych butelkach miało zdaje się coś wspólnego z techniką produkcji i miało dodawać im stabilności.
Taki patent wymyślił A. Grage z Hamburga w 1879 roku, z tym że do zamykania proponowano korek lub gumę.

[Piwowar]

Nie spano również w Stanach. Niejaki Hudschinson w Chicago wymyślił w 1879 roku takie zamknięcie:

[Piwowar]

Coś pokręciłem. Patent A. Grage Hamburg 1878 rok.

[Croolick]

Brauerei Heinrich Schuch istniał w latach 1880 - 1891, co prawda na porcelance jest jako rozlewnia, ale nie spotkałem się z taką rozlewnią po 1891 r.

[mimons]

Według "Formen deutscher Bierflaschen im Wandel der Zeit" Hansa Steigerwalda zamknięcia patentowe zaczęto stosować ok. 1875 roku

[Bentius]

Czy data "1875" podana w cytowanej publikacji dotyczyła rzeczywiście zamknięcia pałąkowego? Z pewnością w tamtych czasach występowało już wiele rodzajów zamknięć "patentowych". Potwierdzają to informacje podane tu przez kol. Piwowara. Nawet potem, gdy zamknięcie pałąkowe podbiło praktycznie cały świat, spotykało się również różne nietypowe formy zamknięć butelek. Oglądać je dziś można w wielu kolekcjach. To też były tzw. "patenty".

[mimons]

Tak pałąkowego.
Dosłownie jest napisane " Drahtbügelverschluß mit einem Porzellanknopf und Gummischeibhe"

[Bentius]

Daty "1875" i "1890" nie muszą się wzajemnie wykluczać. Nawet gdyby opatentowanie drucianego zamknięcia pałąkowego z porcelanką i okrągłą podkładką gumową nastąpiło istotnie już w roku 1875, pewien czas upłynąć musiał nim stało się ono rozwiązaniem wszędzie znanym, marginalizując zastosowanie innych patentów i rozwiązań. Cezura roku 1890, używana przez Paula Knobela, jest zapewne umowna. Oznacza, że w ostatniej dekadzie XIX wieku zamknięcie kabłąkowe było już w krajach Europy Środkowej powszechnie stosowane.
W okolicach Olsztyna jeszcze w II poł. lat 80-tych XIX stulecia stosowano raczej rozwiązania tradycyjne (tj. korki lub czopy kauczukowe). Świadczą o tym nie tylko prasowe ogłoszenia, ale i najstarsze butelki browaru "F. Daum. Bischofsburg" uruchomionego w roku 1885/86.
Wypadałoby teraz odszukać butelki browarne z szyjką przystosowaną do naszego zamknięcia pałąkowego pochodzące bez żadnych wątpliwości z okresu wcześniejszego, tj. z lat 1875 - 1890. Ja takowych ze swoich terenów nie znam.

[Stolp]

W uzupełnieniu 2 patenty z XI.1890 r. nr 58602 i 59915, najczęściej spotykane na porcelankach.
Same porcelanki odbiegają przeważnie od opatentowanego pierwowzoru.

[Bentius]

Czy oznacza to, że oba te patenty weszły w użycie dopiero w 1890 roku? Skąd pochodzą prezentowane przez Kolegę ryciny i - jeśli to nie tajemnica - jaki towarzyszy im opis? Sprawę zamknięć dźwigniowych mielibyśmy rozwiązaną. Czy dysponuje Kolega podobnymi informacjami odn. zamknięcia pałąkowego?

[Piwowar]

Steigerwald rzeczywiście podaje na stronie 30 rok 1875, twierdząc że chodzi właśnie o to zamknięcie, które było używane do lat siedemdziesiątych 20 wieku. Patentów było jednak wiele. Do roku 1900 tylko w Anglii i w USA zameldowano ok. 20 000 różnych wzorów.
Na „Wystawie wyrobów rzemieślniczych“, która odbyła się w ramach „IV dni restauratorów“w 1877 roku we Wrocławiu, browar braci Rösler z Wrocławia oferował swe piwa typu „Lager“ w…
cytuję: „…butelkach zamykanych na tradycyjne zamknięcie kabłąkowe“.
A to zamknięcie, które przedstawił Stolp to rzeczywiście wymysł późniejszy, chociaż i tutaj było wiele podobnych wzorów.