Żelazny krzyż - Browar Schultheiss

[seba_gliwice]

Witam,

Od pewnego czasu próbuję uzasadnić umieszczanie żelaznego krzyża na etykietach piwnych koncernu Schultheiss-Patzenhoffer. Chcę tutaj się odnieść się przede wszystkim do zamieszczonego poniżej, znanego wzoru na piwo słodowe z przełomu lat 30. i 40. XX wieku.

Wzór tej używany był praktycznie przez wszystkie oddziały koncernu. W zbiorach znany jest ten wzór z Berlina, Wrocławia, Opola, Zabrza i Bytomia.

Wertując niemieckojęzyczną monografię nt. historii koncernu Schultheiss-Patzenhoffer, wydaną w latach 60. XX wieku natknąłem się również na reprodukcje etykiet berlińskich z okresu I w.ś., gdzie na znanych, zunifikowanych wzorach owalnych piwa marcowego - Märzen (niebiesko-srebrna) oraz wysyłkowego Versand (czerwono-złota) również pojawiał się motyw żelaznego krzyża. Wzory te zresztą funkcjonowały w nieco tylko zmienionej formie graficznej przez kolejne lata aż do okresu II wojny światowej. Wówczas jednak nie umieszczano na nich żelaznego krzyża. Znane mi owalne wzory z okresu II w.ś. (Wrocław, Opole, Strzelin, Bytom, Zabrze) nie posiadają żelaznego krzyża.

Zgłębiając literaturę dotyczącą historii samego odznaczenia natknąłem się na informacje, że samo odznaczenie reaktywowane było kilkakrotnie w historii Prus i Niemiec - również w interesujących nas okresach, czyli I w.ś. oraz po 1939 roku kiedy to Hitler rozpoczął II w.ś. Nie znalazłem jednak żadnych wątków potwierdzających poza militarne użycie żelaznego krzyża, sygnowanie nim wyrobów, etc.

Liczę na owocną dyskusję. Może ktoś z kolegów ma jakiś pomysły lub wiedzę wyjaśniającą tą zagadkę.

[Piwowar]

Krzyż widniał już na całkiem starych butelkach Schultheissa, więc się zastanawiam, czy nie był czasem znakiem ochronnym browaru.

[Piwowar]

Dobrze kombinowałem. Krzyż został zarejestrowany przez koncern Schultheissa w 1892 roku dla oddziału "Tivoli Brauerei" w Berlińskiej dzielnicy Kreuzberg. Może ten krzyż ma się włażnie kojarzyć z Kreuzbergiem?

[Piwowar]

Pierwszym znakiem ochronnym Schultheissa był niedźwiadek z beczką, zdaje się że już w 1888 roku. Poniżej kolejny krzyż browaru Tivoli z 1892 roku.

[Piwowar]

I jeszcze cała etykieta piwa salonowego, rok też 1892.

[Piwowar]

Tak więc krzyż Schultheissa nie ma nic wspólnego ani z pierwszą, ani z drugą wojną. Zniknięcie krzyża z etykiet może wiązać się z zamknięciem browaru Tivoli, ale to jeszcze muszę sprawdzić.

[seba_gliwice]

Dziękuję za szybkie, fachowe wsparcie i wyjaśnienie tej "zagadki"

[Piwowar]

Podczas moich poszukiwań krzyżowych natknąłem się na kilka browarów z Hamburga i Bremy, które też używały tego znaku i to o kilka lat wcześniej niż Schultheiss.

[Cooper]

Żeby bardziej zagmatwać temat dodam iż wizerunek Żelaznego Krzyża występował rownież na niektórych etach z zielonogórskiego browaru Bergschloss w okresie - myślę - I wojny światowej lub początkach XX wieku. Obawiam się iż pytanie Piwowara niestety utknie w miejscu podobnie jak nurtująca mnie od wielu lat tajemnica pojawienia się sfinksa na etykietach Haberbuscha.

[Piwowar]

I tutaj właściwie wracamy do Bremy. C. L. Wilhelm Brandt, właściciel browaru Bergschloss w Zielonej Górze, był równocześnie właścicielem St. Pauli Brauerei w Bremie.

[ergie]

Ja bym ten krzyż wiązał jednak z jakimiś subwencjami państwowymi dla browarów. Na początku XX w. państwo dokładało się do ciężarówek kupowanych przez prywatnych użytkowników, za co oni byli zobowiązani dostarczać je na każe życzenie wojska. W ten prosty sposób Prusacy zmotoryzowali swoją armię, nie musząc ponosić kosztów utrzymania samochodów ciężarowych. Tak więc zastrzeżenie znaku żelaznego krzyża może świadczyć że był to znak przyznawany w jakiś specjalnych okolicznościach. Ja bym szedł tym tropem. Jak czas pozwoli to poszperam trochę.

[Piwowar]

Dopłaty do ciężarówek wprowadzono dopiero w 1908 roku, natomiast krzyże na etykietach występują już w 1884 roku.

[ergie]

Dopłaty do ciężarówek wprowadzono dopiero w 1908 roku, natomiast krzyże na etykietach występują już w 1884 roku.

O ciężarówkach pisałem jako o przykładzie pomocy państwowej w Prusach, a nie jako powodzie umieszczenia EK na browarnianych etykietach. Taka pomoc występowała w Prusach na przełomie XIX/XX w. w wielu dziedzinach gospodarki. Myślę jednak, że należałoby iść tym tropem i poszperać w źródłach. Może to coś wyjaśni. Druga rzecz jak mi przychodzi do głowy to EK jako znak gwarancji produktu potwierdzonej przez Państwo. Nie mam natomiast praktycznie wątpliwości, ze nie jest to znak "prywatny" ale z nadania państwowego.

[Piwowar]

Wyczytałem akurat, że berlińska dzielnica Kreuzberg swoją nazwę otrzymała właśnie od pomnika z krzyżem żelaznym, który Karl Friedrich Schinkel zbudował w 1821 roku według projektu samego cesarza. To mogłoby tłumaczyć krzyż na etykietach należącego do koncernu Schultheissa browaru Tivoli, który znajdował się właśnie w tej dzielnicy.

[doldar]

Kufel i Schultheiss

Ja natomiast posiadam kufel z cynowym wieczkiem, na którym widnieje napis "Schultheiss" ("Sołtys"). Natomiast na denku kufla jest też napis o tej treści i prócz tego krzyż równoramienny. Zawsze uważałem, że była to nazwa jakiejś gospody (piwiarni), a tu widzę, iż związane to było z nazwą browaru. Znaleziony w Straszynie koło Pruszcza Gdańskiego pod koniec lat 70-tych.